Anta Arquitectos: Revitalizar

Ferrol segue sendo a sétima cidade galega. Mantense aínda que perde habitantes devagar. É a grande esquecida das grandes cidades galegas, a pesar da súa importancia histórica. Ao non ter condición de capital de provincia ou autonómica, a súa visibilidade política e social vese moi reducida. Ademais, logo da reconversión naval, a urbe comezou un proceso de perda de poboación acelerado. A pesar deste decrecemento, Ferrol é unha cidade viva e conta cun espectacular patrimonio histórico. A responsabilidade de coidalo é do conxunto da sociedade, mais as arquitectas e arquitectos son os encargados últimos da súa mellora. O estudio Anta, afincado na cidade, conta cunha longa traxectoria na revitalización do patrimonio da mesma e da súa comarca. Ana Vilas e Sergio Beceiro, fundadores do estudio, levan case 20 anos de experiencia revitalizando a cidade. Coñecéronse estudando a carreira na Coruña, mais ao rematar tomaron camiños diferentes. Ana continuou estudos en Barcelona e alí comezou a traballar. Sergio volveu a Ferrol e colaborou uns anos con Alfredo Alcalá, un dos arquitectos veteranos da cidade. O desexo de Sergio sempre fora o de ter un estudio propio, e aproveitando o regreso de Ana, xuntos montárono. Deciden asentarse en Ferrol, que ademais de ser a súa cidade natal, como eles mesmos explican, "ten unha certa decadencia, mais ao mesmo tempo ten moito potencial. Ás veces traballamos en edificios que son como palacios, e están a caer! Apostamos os dous pola cidade". Os comezos do estudio, sempre difíciles, ademais de facer os primeiros proxectos propios, compaxináronos co traballo para a Administración. Dirixiron durante 12 anos a oficina de rehabilitación da Vila de Neda, o que lles valeu de achegamento intensivo ao patrimonio construído da comarca. Ter contacto de primeira man co patrimonio dálles unha relación especial cos materiais. Con bos materiais e boas técnicas construtivas fanse edificios que poden durar séculos, como sobre os que soen traballar. Os arquitectos aseguran: "A arquitectura non é allea ao mundo que lle toca vivir. Na actualidade, moitas das cousas que se constrúen teñen data de caducidade. Foméntase o usar, tirar e volver a facer. Nós, pola contra, procuramos usar materiais nobres, que duren. Fuximos das modas". Ao tempo, teñen con frecuencia que intervir sobre edificios feitos por outros, isto apórtalles unha actitude moi humilde: "Non nos gusta chamar a atención. Ao traballar en rehabilitación sempre hai un actor principal e ti tes que ser un actor secundario. Sen facer moito ruído". Revitalizar o patrimonio Os arquitectos son os responsábeis das obras de rehabilitación do antigo hospicio de Ferrol. Neste caso, o actor principal era Julio Galán, que en 1904 deseñou a última fase da evolución do edificio. Galán foi un dos principais representantes do modernismo de comezos do século pasado, aínda que esta obra era máis austera do que habituaba facer, pero de moita calidade. A intervención do estudio pretende facilitar a lectura da historia do inmoble. Eliminaron as partes engadidas e co cambio da cuberta deixaron claras as fases: o tellado de tella pertence ao volume orixinal, en cambio a cuberta de zinc é da intervención de 1904. Este material, o zinc, xa estaba presente no edificio, no patio. Galán revestiu os muros do patio con "escamas" de zinc para evitar a entrada de auga. Como estaban xa moi deterioradas, houbo que substituílas e durante o proceso atopáronse cunha sorpresa. As diferentes xeracións de nenos deixaran mensaxes gravadas no zinc, polo que os arquitectos decidiron conservalas e expoñelas na entrada, como parte da memoria do mesmo. O novo uso, como centro cívico, precisaba facer cambios no edificio. Introduciron un ascensor no patio e eliminaron os faiados para incorporalos á planta inferior. Deste modo, deixaron vistas as tesoiras de madeira orixinais, e axudados por novos lucernarios, o edificio gañou en luminosidade e amplitude. Ao norte da cidade, próximo á estación de tren, atópase o cuartel da Garda Civil. Os pavillóns foran construídos nos anos 40 e eran dunha austeridade notábel, propia dunha época de carestía. Xa moi avellentados, os arquitectos ocupáronse da reforma de parte dos edificios para facer unhas novas oficinas. A estratexia consistiu en facer unha mellora da cuberta e da fachada, para evitar humidades e perdas de calor. Por outra banda, tamén era necesario facilitar o acceso a persoas en cadeiras de rodas, polo que se construíron novos volumes no patio. Estas "torres de vidro" albergaban o ascensor, as escaleiras e ramplas para adaptarse aos diferentes niveis. O exterior renóvase con illamento na fachada e a cuberta cámbiase por zinc. No interior elimínanse as particións e deséñanse espazos amplos divididos por vidros. Unha das fixacións dos arquitectos, a de facer espazos luminosos, maniféstase abrindo novos ocos na cuberta para que chegue a luz a todos os recunchos do edificio. Revitalizar fogares Unha construción antiga, aínda que sen valor histórico, foi rehabilitada polos arquitectos en Narón. A vivenda atopábase moi deteriorada, polo que do único do que sacaron proveito foi dos muros de pedra. A casa garda similitudes coa orixinal aínda que cun concepto máis actual. A planta baixa está composta polo salón – comedor – cociña, que é un espazo continuo e aberto a un xardín e a súa espectacular nogueira. A escaleira organiza toda a vivenda e conduce á planta superior, onde se atopan os dormitorios. Teitos e paredes foron pintados de branco para gañar a maior luminosidade posíbel. Os cambios na economía e no modelo de comercio local fan que moitas plantas baixas de edificios estean pechadas e sen uso. Cambiar o comercio por vivenda pode ser unha oportunidade para darlle vida a espazos abandonados e revitalizar a cidade. A posición, a pé de rúa, debe ser moi estudada para gardar a correcta privacidade dos novos moradores. Neste caso, cunha rúa en costa, na reforma efectuada por Anta esta calidade estaba garantida. Un dos retos principais foi o de lograr unha boa luminosidade interior sen aumentar as fiestras. A estratexia consistiu en facer un espazo único branco, onde a luz rebotase até chegar até o fondo das estancias. Os tabiques non chegan ao teito, están rematados con vidro. Do mesmo modo, a cociña mantén contacto visual pero separada por unha carpintaría que controla os cheiros. En contraste coa pureza do branco, a madeira aporta a textura e a sensación de confort. Desta maneira, a vivenda compaxina unha gran luminosidade ao tempo que garda unha atmosfera de fogar. Revitalizar Canido No noutrora degradado barrio ferrolán de Canido naceu un proceso transformador. O artista Eduardo Hermida, farto de ver a contorna decadente e gris, tomou a iniciativa de darlle cor ao espazo urbano. Aproveitou unha das paredes abandonadas para pintar un mural cunha versión da famosa pintura de Velázquez, Las Meninas. Ese foi o comezo. Agora, o barrio conta con múltiples versións dese cadro feitas por Eduardo e outros artistas convidados. Naceu un festival, e froito desa iniciativa o barrio converteuse en atracción turística e progresivamente estase transformando. O estudio Anta colaborou cun sutil deseño no cambio do barrio. Parte dunha urbanización realizada polos arquitectos inclúe elementos de deseño inspirados na temática. Os protectores das árbores e aparcamentos de bicicletas están inspirados na pintura de Velázquez. Mediante unha simplificación xeométrica deseñaron un mobiliario urbano feito co perfil dunha Menina. Deste modo, a nova identidade do barrio está presente tamén no mobiliario urbano.