A raíña mecenas

Sancha era filla de Afonso V e da súa esposa Elvira Méndez, e irmá de Vermudo III. Criouse no mosteiro de Piadela, en Betanzos, e foi a herdeira final dos dereitos ao trono do Reino da Galiza como filla do rei Afonso V e irmá de Vermudo III, dereitos que lles transmitiu aos seus fillos. O que sería o seu marido, Fernando I, adquiriu o título de rei tras casar con Sancha. O labor de mecenas cultural de Sancha ficou testado no Libro das Horas, datado en 1055, conservado na Biblioteca Xeral da Universidade de Santiago de Compostela, e no Libro dos Cánticos, de 1059, atribuído durante moito tempo erroneamente á súa filla, a raíña Urraca, e que fai parte dos fondos da Biblioteca da Universidade de Salamanca. Mais o seu labor de mecenado é coñecido, sobre todo, polo mapa identificado como “da raíña Sancha e do rei Fernando”, elaborado nalgún mosteiro da área galega por un monxe denominado Facundo e no que Galiza ocupa un papel reitor e hexemónico no ámbito do espazo cristián peninsular. Recollido nunha edición dos Comentarios á Apocalipse do Beato de Liébana á volta de 1047, garda moitas semellanzas con outras cartografías da área galega, como o Beato de Magio, de Valcavado ou da Seu d’Urgell, seguindo o seu esquema estereotipado de simbolismo e o seu debuxo firme. Non obstante, diferénciase destes documentos pola súa gama de cores expresivas e polo seu excelente estado de conservación. Integrante do terceiro estilo dos beatos, o románico, dubídase se foi este realizado no mosteiro de San Xoán, posteriormente de San Isidoro, ou no de Sahagún, de onde pasaría á Basílica de León antes de rematar na Biblioteca Nacional de Madrid. A cartografía de Sancha e Fernando é a expresión do seu proxecto político, no que a Galiza exercía un papel reitor. O matrimonio entre Sancha e Fernando é o resultado dunha operación política dirixida a conseguir a paz entre os reinos de Navarra mais da Galiza, coa que Fernando asume a hexemonía galega e actúa como rei consorte nesta área e Sancha opera como monarca, na súa condición de herdeira lexítima, como filla dos reis galegos Afonso e Elvira Menéndez e irmá do tamén rei Vermudo III, morto na batalla de Tamarón contra un exército navarro. Sancha I da Galiza, nada no ano 1013 e morta en 1067, caracterizouse pola súa gran cultura, apostando de forma decidida na actividade artística, sen esquecer a súa acción gobernativa, sinalándose na promoción das relacións e contactos con Cluny. A súa xinea, fortemente influída pola nai, exerceu como galega, destacando, ademais dela, os seu fillos, os reis García I e Afonso VI.