Un novo Estatuto?

Após a aprobación dos 17 Estatutos de Autonomía, que tivo lugar entre 1979 e 1983, a práctica totalidade dos mesmos foron modificados. Menos Galiza e Euskadi, os 15 restantes acometeron reformas que se realizaron en distintos momentos e con alcances tamén diferentes. Nalgúns casos, como as realizadas con posterioridade ao ano 2004 e que deron lugar aos chamados Estatutos de nova xeración, as modificacións estatutarias foron moi salientábeis ou implicaron a aprobación de novos textos completos, con especial atención e incidencia na ampliación e concreción das súas competencias. Botemos, pois, unha ollada rápida á configuración do sistema de reparto competencial que axude a comprender, en parte, este afán reformador. A Constitución Española relaciona e determina, no seu art. 149.1, o elenco de materias e facultades que son da exclusiva competencia do Estado. No seu art. 149.3, prevé que as materias non atribuídas expresamente ao Estado poderán corresponder ás comunidades autónomas en virtude dos seus Estatutos, mais precisando tamén que a competencia sobre aquelas que non foran asumidas polos Estatutos fiquen en mans do Estado. En resumo, os Estatutos son norma de cabeceira dos ordenamentos autonómicos, atribuíndo ás comunidades autónomas as competencias que estas queiran asumir, mais tendo o límite das reservadas ao Estado. Máis competencias Podemos dicir que foron dúas, principalmente, as motivacións que impulsaron estas reformas: a precisión e ampliación competencial e a súa blindaxe fronte a intromisión estatal, procurando unha maior garantía no ámbito propio de decisión territorial. De feito, un dos principais motivos que induciu estas reformas foi a percepción, en moitas comunidades autónomas, da dificultade de levar adiante políticas de seu por non haber unha clara delimitación coas competencias do Estado. Para paliar estas pexas introducíronse novas disposicións e contidos, establecéronse de xeito máis detallado os títulos competenciais e eleváronse a rango estatutario normas xa ditadas polos poderes autonómicos. Esta precisión e ampliación competencial traduciuse na incorporación de novos e diversos contidos como, e sen ánimo de ser exhaustivos, son as relacións con outras entidades territoriais (como a UE), a acción exterior, novos deseños das estruturas institucionais, a participación na formación da vontade do Estado con respecto a asuntos de interese para a comunidade, as consultas populares ou as garantías de participación de diversos colectivos sociais. Resulta tamén novidosa a incorporación de auténticas cartas de dereitos, fundamentalmente nas esferas económicas, sociais e culturais. Salientan contidos como a saúde, a educación, a participación cidadá, a liberdade sexual, o acceso aos servizos públicos, a lingua propia, a auga e outros recursos, a protección de datos ou os dereitos relacionados coas novas tecnoloxías. Autogoberno Estas reformas estatutarias significan un claro avance no autogoberno das comunidades que as levaron adiante. A precisión e ampliación competencial posibilita unha maior e mellor capacidade de xestión e de decisión ao fixar as competencias propias e determinar o seu alcance. Co recoñecemento de dereitos, nas materias asumidas polo Estatuto, estanse a estabelecer fins, criterios e directrices dirixidas tanto ao lexislador como ao resto dos poderes públicos da comunidade, en beneficio da xente e do seu benestar. Por outra banda, a través destas modificacións xurídicas, pódese procurar un mellor funcionamento dos poderes públicos ao servizo dos administrados e acadar unha maior proximidade entre as institucións de goberno e a cidadanía. O Estatuto galego está caducado e o españolismo está ben cómodo con esta situación Mais, alén das vantaxes que estas reformas supoñen, cómpre salientar as limitacións existentes a fin de sermos realistas e evitar falsas expectativas. Este proceso precisaría a aprobación do Parlamento galego por maioría de dous terzos, a aprobación polas Cortes Xerais do Estado mediante Lei Orgánica e o posterior referendo positivo por parte do electorado galego. E todo con total submisión á Constitución Española e baixo a vixilancia dun Tribunal Constitucional disposto a facer podas esencialistas e españolizantes, como xa vimos no caso catalán. Ademais, autonomía non é soberanía e sempre vai resultar moi difícil frear as inxerencias do Estado cando este usa os seus títulos competenciais horizontais co apoio entusiasta do Tribunal Constitucional. Certo que o Estatuto galego está caducado e de que o españolismo está ben cómodo con esta situación. Mais calquera debate ou iniciativa de reforma só terá sentido se serve para facer medrar a nosa conciencia e identidade nacional.