Transferencias paralizadas: 12 anos sen novas competencias para Galiza

Os grupos da oposición, BNG e PSdeG, anunciaron hoxe que volverán pedir no Parlamento o traspaso de competencias á Galiza. O groso das actualmente xestionadas pola Xunta da Galiza transferíronse nos primeiros anos do réxime autonómico. Malia que con anterioridade á aprobación do Estatuto de 1981 cedéronse á Galiza atribucións en materia de turismo, urbanismo ou transporte, foi unha vez aprobado o texto estatutario cando o Estado levou adiante o maior número de transferencias. Así, en 1982 cedéronse un total de 20 competencias, en áreas de relevo como o ensino, a pesca, a agricultura, o comercio ou as estradas interiores. Porén, a súa negociación deixou déficits no financiamento dos servizos recibidos. Galiza recibiu o 44% das súas competencias actuais entre 1982 e 1985. Nese período formalizáronse 68 traspasos, a razón de 20 en 1982, 18 en 1983, 17 en 1984 e 13 en 1985. Á volta de 1987, o Estado cedeu a formación profesional e as universidades, completando a xestión educativa. En 1990 concretáronse as transferencias en materia sanitaria. Precisamente, nese exercicio, o naquela altura ministro de Administracións Públicas e futuro candidato socialista á presidencia do Goberno, Joaquín Almunia, entregou á Galiza as funcións desenvoltas até o momento polo Instituto Nacional de Saúde (Insalud), onde anos despois se iniciou Alberto Núñez Feixoo na política estatal. A avalancha dos 90 A segunda metade dos 90 foi escenario doutra manchea de transferencias. A ausencia de maiorías absolutas no Goberno do Estado e a necesidade dos apoios das forzas nacionalistas obrigou primeiro o socialista Felipe González e posteriormente o popular José María Aznar a ceder un importante paquete de competencias ás autonomías. Neste contexto, Galiza recibiu entre 1994 e 1999 transferencias en 46 áreas de xestión gobernamental así como novas atribucións en materia fiscal, a día de hoxe unha das materias onde resulta máis evidente o grao de centralización do Estado español. Galiza recibiu o 44% das súas competencias entre 1982 e 1985 As últimas cesións de competencias fixéronse efectivas en 2008. Após unha primeira metade do novo século sen transferencias, marcada pola política centralizadora de José María Aznar, a correlación de forzas e a necesidade dos apoios parlamentarios do BNG obrigaron José Luis Rodríguez Zapatero a acordar coa Xunta da Galiza traspasos en diversas materias. Neste contexto, o presidente español, e o vicepresidente galego Anxo Quintana pactaron a cesión de nove competencias, deixando para a seguinte anualidade a transferencia do salvamento marítimo. Porén, o novo tempo político iniciado na Galiza coa derrota do Goberno bipartito e a chegada á presidencia de Feixoo supuxo o fechamento do proceso aberto. O actual xefe do Executivo galego non negociou o traspaso de ningunha competencia non seus 12 anos á fronte do Goberno galego e prescindiu de continuar a tramitación daquelas acordadas en 2008 pola Xunta da Galiza e o Goberno do Estado referidas á Inspección de Traballo, á titularidade patrimonial dos bens da Tesouraría da Seguridade Social ou aos centros de investigación de Estado con sede na Galiza. A este respecto, o secretario xeral de Relacións Institucionais da Vicepresidencia do Goberno bipartito e persoa chave no proceso de transferencias de 2008, Xoán Antón Pérez Lema, lembra a Nós Diario que en 2009 entregou a Alfonso Rueda, vicepresidente da Xunta, “un documento sobre o estado dos traspasos”. Asegura que a súa posición inicial era “favorábel aos mesmos”, mais “non tardei en comprobar que o meteron no caixón e que se esqueceron del”. A paralización das transferencias desde 2009 Os dirixentes do Partido Popular explicaron a decisión de paralizar as transferencias a partir de 2009 como consecuencia da crise económica. A este respecto, en xaneiro de 2019, a parlamentaria popular Paula Prado afirmou, na Cámara galega, que “na época da crise ocupámonos do urxente e deixamos de lado o importante, pero seguimos considerando importante a transferencia de competencias”. Nunha dirección semellante, en abril dese ano, Feixoo reiterou a mesma liña argumental, salientou que a “Galiza acumula un atraso nos traspasos como resultado da difícil conxuntura económica” e reclamou “o mesmo trato para Galiza que para Euskadi”, que viña de recibir 30 novas competencias como resultado das conversas entre o PNV e Pedro Sánchez. As declaracións de Feixoo de abril de 2019 non implicaron un cambio de postura dos populares galegos. A maiores, as palabras do mandatario galego foron desautorizadas ao momento polo presidente estatal do Partido Popular, Pablo Casado, quen sinalou que “España non pode transferir máis competencias ás comunidades autónomas”, porque “isto xa non se aguanta”. “Somos o país máis descentralizado da nosa contorna. Non hai que reforzar as autonomías, sobre todo as desleais, senón reforzar o Estado. Hai que reforzar a nación”, acrecentaba. Neste sentido, o PP galego continuou sen mover ficha até marzo de 2021, cando levou ao Parlamento da Galiza a solicitude da transferencia á Galiza da xestión do dominio público marítimo terrestre. O tempo dará ou quitará razóns sobre a vontade do Goberno para obter competencias A proposta, finalmente aprobada por unanimidade, xerou dúbidas entre as filas da oposición, quen vinculou a iniciativa ao interese do PP por garantir a continuidade da factoría de Ence na ría de Pontevedra e non por conseguir unha competencia demandada desde hai anos pola Galiza. Neste sentido, desde as filas do BNG, o deputado Luís Bará sinalou que a proposta “ten catro letras: Ence” e acusou os populares de “travestismo político” ao entender que o fortalecemento do autogoberno nunca estivo entre as súas prioridades. Nunha liña semellante, o parlamentario socialista Pablo Arangüena cuestionou a sinceridade da proposta dos conservadores e cualificouna de “escapismo político competencial”. O tempo dará ou quitará razóns sobre a vontade do Goberno galego de avanzar na consecución de novas competencias que fican pendentes de transferir após 40 anos e a disposición do Executivo estatal en camiñar na descentralización recollida no texto estatutario. Corenta anos de transferencias pendentes Transcorridos 40 anos da aprobación do Estatuto de Autonomía existen competencias exclusivas recollidas no mesmo que continúan sen traspasar á Galiza. Así, entre estas sinálanse “a creación dunha Policía Autónoma”, “o salvamento marítimo” ou as atribucións en materia laboral, da que se deriva a cesión á Galiza da Inspección de Traballo, acordada co Goberno do Estado en 2008 e pendente de facerse efectiva. Ao tempo, fican se transferir competencias parciais en materia educativa, como as bolsas e as axudas aos estudos non universitarios, en materia cultural, como algúns museos, arquivos ou bibliotecas, e en materia de ordenación hidráulica, como a xestión da bacía do Miño-Sil. O BNG cifra en 70 as competencias pendentes de cesión á Galiza por parte do Estado. Neste sentido, a portavoz nacional da organización, Ana Pontón, considera “imprescindíbel” abrir xa “a transferencia de todas as competencias pendentes no actual Estatuto. É o mínimo que se pode exixir, que cumpran a lei”. O secretario xeral dos socialistas, Gonzalo Caballero, reclama o traspaso de 30 novas competencias. Algunhas delas refírense “á xestión do litoral”, “ao tráfico”, “ao Catastro” ou “á FP náutico-pesqueira” e están recollidas no anexo segundo do acordo de investidura asinado entre socialistas e nacionalistas en xaneiro de 2020. O voceiro do grupo parlamentario popular, Pedro Puy, no contexto dos actos do 40 aniversario do Estatuto de Autonomía e após reclamar o BNG a superación do marco autonómico e o PSdeG a súa reforma, sinalou que “aínda fican por transferir competencias ” e destacou que “se Galiza non conta con máis competencias” a día de hoxe “non ten que ver co Estatuto” senón coas “actitudes mantidas desde o Goberno” estatal.