A Galiza é un Estado libre...

O suplemento Sermos Galiza, do 7 deste mes, dedicado monograficamente ao Seminario de Estudos Galegos, oferécenos un espléndido painel informativo de nós e sobre nós, dun período fundamental da nosa historia contemporánea. Parabéns a Nós Diario e a todos os autores e autoras do mesmo, ben que á Asociación Cultural 'O Galo' polo seu traballo e organización. Un tempo fundamental da historia truncado, máis unha vez, pola nosa dependencia forzosa da política española. Non cansarei de repetir que os avatares da historia galega han de ser analisados –e xulgados– téndomos en conta non só o ponto de chegada, o conseguido, senón —imprescindibelmente– o ponto de partida. O Seminario de Estudos Galegos existiu durante trece anos: 1923-1936. O que tolerou a primeira ditadura do século XX liquidouno abruptamente a segunda. Velaí unha das dores agudas de Castelao ou de Otero Pedraio. O Partido Galeguista non chegou a ter nen cinco anos de existencia legal, fundado como foi en Decembro de 1931, en Pontevedra, e ferozmente reprimido a partir de Xullo de 1936. Para alén destes dados simplesmente cronolóxicos, cómpre avaliar, por suposto, as condicións materiais, sociais e culturais da propria nación, con escasas ou nulas alavancas de proxección dela mesma e unha emigración sangrante que non fixera máis que aumentar nas primeiras décadas do século XX. I Asemblea Nacionalista Por todo isto, hai acontecementos, hai "despertares" –tal e como demanda a letra do noso Himno Nacional– que resultan, de seu, un prodixio. Damos por inaugurado, por convención significativa, o século XX galego, do ponto de vista histórico, coa fundación das Irmandades da Fala, na Coruña, en Maio de 1916, semente que logo prendeu noutras cidades e vilas do país. Filla directa delas, a Asemblea Nacionalista celebrada na cidade de Lugo, en Novembro de 1918, dá máis un paso netamente político, coa elaboración dun Manifesto que aborda directamente e sen requilorios a definición dos "Problemas políticos" (o 1º: "Igoaldade de direitos pr-a muller"), as "Facultades do Poder Galego", os "Problemas económicos" ou os "Aspectos artísticos". Lembremos a súa exhortación: Vede, irmáns galegos, o noso programa. Non é nin pode ser a vosa verba difinitiva; mais é, por decontado, un berro d´anguria que vos chama e a úneca afirmación creadora feita na nosa patria galega. Son chegadol-os tempos d´erguere a y-alma e o pensamento de Galicia e sobor todo a súa soberanía, compreta e sin cativeces. N-isto non caben discusiós: Galicia ten direito, un direito fundamental, a ser dona ausoluta de si mesma. Con vountade ceibe faremos nupcias d´amore con outras soberanías, contr´as que non vai nin quér ire a soberanía nosa. Tres anos despois, en 1921, Ramón Vilar Ponte publica, en Ferrol, un texto fundamental do pensamento filosófico-político contemporáneo: a Doutrina nacionalista, con prólogo –no catalán orixinal– de Puig i Cadafalch, o presidente da Mancomunitat catalá, e cun formato –perguntas e respostas– propositadamente pensado e executado para explicar racional e convincentemente, á maneira dunha "lección", dun "catecismo" (como os laicos que proliferaran no XIX: do comunista, do anarquista, do labrego &lt; Lamas Carvajal...) ou resumo da razón de ser do nacionalismo galego, do seu radical carácter anti-imperialista e anti-colonial, do seu pacifismo, do "sacro dereito dos pobos a dispor de si mesmos", como afirma o autor, recollendo palabras do mesmo Lenine. Subliñamos: 1921. É ben coñecermos o percurso ideolóxico-político da nosa nación, nada "atrasada", mimética de España ou acomplexada II República E, en fin, dez anos despois, exactamente o 6 de Maio de 1931, cunha II República aínda naipela, o Seminario de Estudos Galegos publica o Anteproxecto de Estatuto para Galiza, da man de Lois Tobío e Ricardo Carvalho Calero. Velaí o seu artigo 1º: "A Galiza é un Estado libre dentro da República Federal Española". Velaí as "atribuzóns e obrigas do Estado galego" recollidas no Título III, desde o rexime tributario á organización local, pasando pola Administración da Xustiza, o mando das forzas de policía, a débeda pública, o ensino en todos os seus graus, os camiños de ferro, o rexime dos Institutos de Banca e Crédito, os estabelecementos penitenciarios, a protección de todas as manifestacións da cultura galega... Un auténtico programa autodeterminante. A República non foi federal nen federábel, senón unitaria, e este texto pioneiro ficou moito por riba do Estatuto de 1936, forzosamente adaptado á Constitución republicana, promulgada en Decembro de 1931. É ben, por tanto, coñecermos o percurso ideolóxico-político da nosa nación, nada "atrasada", mimética de España ou acomplexada. Valerá de algo para o presente?