María Balteira, soldadeira de corte

María Pérez ‘Balteira’, soldadeira cuxa fama chegou aos nosos días, inspirou, polo menos, catorce cantigas, ás que hai que sumar, probabelmente, outras dúas. As dezaseis composicións están presentes neste segundo disco de Manseliña, agrupación que estuda os vasos comunicantes entre a lírica galega medieval e a música tradicional. María Pérez se maenfestou / Manseliña / Lindoro / 2021 / Dezaseis pezas / 11,95 euros Segundo eles mesmos explican intúese que, ademais de acompañar como cantadeira e danzadeira nas actuacións de xograres e trobadores da corte de Afonso o Sabio, María Balteira contaba cun certo poder político e cunha relevante presenza nos reinos peninsulares, tanto cristiáns como musulmáns. Que dez compositores, incluído o propio rei Afonso, se preocupasen de deixar constancia da súa existencia indica que algunha influencia posuía. Dunha especie de diálogo (tenção) que na cantiga Pedr’Amigo quero de vós saber manteñen os trobadores Vasco Peres Pardal e Pedro Amigo de Sevilha, parece desprenderse que a Balteira tiña algún estatuto especial na corte afonsina e mesmo que puidese ter algún protagonismo nas relacións entre a corte cristiá de Toledo e a musulmá de Granada. En todo caso, a personaxe real de María Pérez, arredor da que xira o disco, queda algo lonxe da figura que no imaxinario popular se formou das soldadeiras: filla de fidalgos, parece que a súa relación coa corte foi duradeira e que asinou un contrato co mosteiro de Sobrado -para financiar unha peregrinación á Terra Santa- polo que vendía ao mosteiro a súa herdade en Armeá (Betanzos) a cambio de protección. A protección de Sobrado non alcanzaba os versos maledicentes dos trobadores, que a retratan como unha muller supersticiosa, afeccionada ao xogo e de costumes tirando a licenciosos. O cal non obsta para que algúns deles recoñezan a grande atracción que senten por ela: Pero García de Ambroa recoñece "que ando por ela sandeu" (Vasco Peres Pardal vai algo máis directo ao asunto falando do "o d'Ambrõa, que a fode") mentres que Pedro Amigo conta como un home que acaba de chegar da batalla o primeiro que fai é preguntar por ela. A dobre moral nunca andou moi lonxe dese imaxinario masculino que tanto che fai unha cantiga de amor cando te desexa como unha de escarnio cando ese desexo queda colmado ou definitivamente denegado. A música que acompaña as cantigas de escarnio non se conservou, polo que Manseliña opta por empregar melodías moi difundidas, abonándose así á tese que relaciona as formas literarias da Galiza medieval co folclore arcaico que subsiste na tradición popular e que crea un repertorio de escoita cómoda e comprensíbel para o público galego.