Cen anos de Xenakis na Coruña

O vindeiro 29 de maio faranse os cen anos do nacemento dun dos máis grandes compositores que deu o século XX, Iannis Xenakis, unha figura absolutamente fascinante e orixinal da historia da música contemporánea. Xenakis, nado en 1922 en Romanía, dentro dunha familia de orixe grega, comezou os seus estudos musicais preguntándose pola orixe e as relacións entre a música tradicional grega e a da Igrexa bizantina. Interrompeu os seus estudos en 1941, cando o exército nazi invadiu Grecia, para participar, primeiro, na Resistencia grega fronte aos alemáns e, despois, na guerra civil que se desencadeou no país tras a fin da ocupación. Interrompeu os seus estudos en 1941, cando o exército nazi invadiu Grecia, para participar, primeiro, na Resistencia grega fronte aos alemáns e, despois, na guerra civil que se desencadeou no país tras a fin da ocupación. Xenakis loitou como membro da compañía de estudantes Lord Byron do Exército de Liberación do Pobo Grego, até que un obús británico lle causou unha grave ferida que lle provocou a perda dun ollo e que lle desfigurou parte do rostro. O compositor logrou entón rematar os seus estudos,mais dentro do contexto do terror branco desatado polas forzas conservadoras, foi condenado a morte. Logrou escapar e estabelecerse en Francia, onde comezou a traballar como enxeñeiro no estudio de Le Corbusier. En Francia atopou un ambiente propicio para desenvolver as súas ideas e, despois de estudar con Olivier Messiaen -quen o animou a desenvolver a súa propia linguaxe-, converteuse nun pioneiro da aplicación da informática á escrita musical, revelándose como un dos compositores máis importantes da altura, ao construír unha estética absolutamente persoal e independente da escena académica. Xenakis afastouse do serialismo que imperaba no seu tempo (da man de Boulez e Stockhausen) por considerar que estaba nun punto morto, e centrou o seu traballo en crear complexas texturas tímbricas nas que cada instrumento esquiva o seu papel individual, para integrarse nun gran obxecto sonoro colectivo. Estas masas sonoras evitan o concepto de motivo melódico, e por iso se perciben como estáticas, como un único son complexo, malia seren o resultado dunha intensa actividade instrumental interna, que produce mudanzas graduais ou repentinas no seu timbre, rexistro e dinámica. Nun momento como o que vivimos, de abandono dos referentes da modernidade musical e de conservadurismo rampante (tamén) no musical, o festival Resis da Coruña tivo o valente xesto de nos reconciliar coa Europa máis avanzada, dedicando unha boa parte do seu programa á obra de Xenakis. Precisamente, o Arxis Percussion Group, unha nova formación de música contemporánea que nace ao abeiro do festival, debutou nesta edición coa estrea galega de Pléïades, quizais a máis importante peza para percusión do compositor. Xunto con outras pezas que se puideron escoitar no festival -como Akrata, para conxunto de vento, ou Aroura, para orquestra de cordas- demostraron que, malia a dificultade aparente das propostas de Xenakis, o tempo validou as súas formulacións até transformalas en referencias ineludíbeis. Ás veces, os programas están ateigados de títulos e autores, mais cómpre lembrar que o traballo de programación non é de acumulación, senón de selección. Recuperar Xenakis é unha alternativa intelixente e oportuna que posúe o valor engadido de transmitir un legado insubstituíbel para quen desexe convivir coa arte do seu tempo.