Cando Manuel María inventou a música galega

Cumprido o ritual comprobaremos como a boa noite amiga xa terá, en honra nosa, estrelas acendidas e o mundo será unha canción marabillosa, galega e panteísta. (Versos do lume e do vagalume) O outro lado da música a poesía, dixo Luísa Villalta. Lembro aquela emoción. Agosto de 2005, Festival de Pardiñas. A unha mínima indicación de quen isto escribe, miles de gorxas comezaron a cantar "o cuco, cuco, cuqueiro". Deseguido a "Cantiga das Encrobas". E por fin, uníronse todas as mans nestes versos: "Non canta na Chá ninguén, por iso meu carro canta"... Pezas que habitan para sempre en nós. Aínda que algunhas desas voces -trunfo total do poeta- non soubesen que estaban a cantar versos de Manuel María. Fuxan os Ventos, Suso Vaamonde, María Manuela, Xoán Rubia, A Quenlla, Milladoiro, Na Virada, Xoán Eiriz, Uxía, Fran Amil... Un cento dos seus poemas son canción. O prodixio da súa palabra que -pese á ditadura e aos desleixos do presente- transcendeu como parte imprescindíbel da identidade deste país. En 1954, publicou Muiñeiro de brétemas, axiña Morrendo a cada intre e Advento, fonda poesía existencial. Manuel María precisaba máis. Precisaba iluminar a realidade coa música da lingua. E, en 1954, o que para a vida oficial era "La Tierra Llana de Castro de Rey" volveu ser para sempre a Terra Chá. Dende entón non acougou. A melodía agroma mesmo no título de moitas das súas obras: Libro de cantigas, 1955. Versos para cantar en feiras e romaxes, 1969. Canciós do lusco ao fusco, 1970. Cantos rodados para alleados e colonizados, 1976. O libro das baladas, 1978. Cantigueiro do Orcellón, 1984. Cancioneiro de Monforte de Lemos, 1991. Cantigas e cantos de Pantón, 1994... "Cando a maior parte de nós chegamos á Cidade das letras, Manuel María xa estaba aló (...), e deunos unha aperta de recepción cordial", dixo Ferrín na resposta ao discurso de ingreso na Academia Galega. O poeta estivo na orixe de todo. Por iso recibiu coa mesma aperta os rapaces que tentaban construír a "Cidade da música". No concerto fundacional de Voces Ceibes, 1968, oficiou como presentador. Grazas á súa xestión, Edigsa (a compañía da Nova Canço), creou o subselo Xistral onde estes artistas gravarían os primeiros discos. A música infantil vive días felices. O xénero naceu nunha data ben concreta: Os soños na gaiola, o LP de Suso Vaamonde do ano 78, sobre o libro de Manuel María. E, se a algures non chegaron os seus versos, compuxo letras por encarga. Así xurdiu a Cantiga das Encrobas, a petición de Xosé Luís Rivas Cruz, "Mini", para Fuxan os Ventos. Coa voz de José Afonso, o seu propio nome chegou a ser música: "a garrafa vazia de Manuel Maria" das Cantigas de Maio, na voz de José Afonso. Non se coñecían, mais Viale Moutinho fíxolle chegar ao Zeca un agasallo que lle enviara dende Monforte. E parece que lle prestou. E segue a soar esa "canción marabillosa, galega e panteísta". Remato cunha homenaxe a un amigo. Tras catro décadas de docencia e activismo, o seis deste mes deixounos de súpeto Eduardo Rey Moure. O 21 de marzo organizara en Sarria o Día da Poesía. Alí 700 rapazas e rapaces volveron cantar o "Cuco" en honra de Manuel María.