Que facer coas cruces dos caídos?

O fascismo colocaba as cruces dos caídos, seguindo as instrucións do Decreto de 1 de abril de 1940 para a construción da Basílica e Cruz dos Caídos en Cuelgamuros (El Escorial), para "perpetuar a memoria dos caídos na nosa gloriosa Cruzada". Segundo o artigo 35.1 da Lei de Memoria Democrática (LMD): "Considéranse elementos contrarios á memoria democrática as edificacións, construcións, escudos, insignias, placas, calquera outros elementos ou obxectos pegados a edificios públicos ou situados na vía pública nos que se realicen mencións conmemorativas en exaltación, persoal ou colectiva, da sublevación militar e da Ditadura". Queda claro que as cruces dos caídos son monumentos franquistas contrarios á memoria democrática e debería retirarse a de Outeiro da Obra en Celanova con escudo franquista, emblema da Falanxe e inscrición co texto: "A los combatientes de la parroquia de Celanova caídos por Dios y España". Sentenza do Tribunal Supremo O Pleno de Callosa de Segura (Alacant) acordaba o 26 de xaneiro de 2017 a retirada da cruz dos caídos situada nun espazo público fronte ás portas da igrexa Arciprestal de San Martín, en aplicación da Lei de Memoria Histórica. Na cruz, colocada en 1942, figuraban os nomes de 81 persoas "Caídos por España", e foi retirada en xaneiro de 2018. Despois de moitos recursos, unha sentenza da Sala do Contencioso Administrativo do Tribunal Supremo, coñecida en decembro de 2023, que crea xurisprudencia, desestimaba o recurso da Plataforma Cidadá en Defensa da Cruz e avalaba o acordo municipal. Sinala a sentenza que esa cruz "supón exaltación da sublevación militar, da Guerra Civil e da represión franquista". "Estamos ante un símbolo relixioso –cruz– que contén elementos que impiden recoñecerlle un valor neutral como mero símbolo artístico ou artístico-relixioso. Pola contra, a súa presenza nun espazo público permite apreciar un acto de exaltación en canto contribúe a realzar o mérito daquela contenda civil coa inclusión da listaxe de falecidos dun só bando que, implicitamente, tamén implica a reprobación do bando contrario na percepción social". Deben retirarse as cruces resignificadas que non teñen textos, nomes de "caídos" ou símbolos franquistas Aplicando esa sentenza do TS deberían retirarse a cruz dos caídos de Neda e as placas das igrexas de Santa María da Pedra e Santo Estevo de Sismundi (Cariño), e de San Benitiño de Lérez (mosteiro de San Salvador de Lérez no concello de Pontevedra). O Parlamento Galego aprobaba por unanimidade unha iniciativa do BNG o 3 de outubro de 2017 para retirar a simboloxía franquista das igrexas e edificios relixiosos e xa foron retiradas as placas dos caídos das igrexas de Lalín, Colexiata de Cangas, Vilagarcía, Templo Vello de Marín, Bueu (San Martiño, Santa María de Cela e Santa María de Beluso), Santa María de Taboada (Monfero), San Pedro de Grandal (Vilarmaior) e Santa María Dozo (Cambados). No caso de cruces dos caídos "resignificadas" tamén deberán retirarse. A de Pontevedra foi levantada en 1941 nun terreo cedido polo concello á Falanxe para "que perpetúe os santos ideais de Relixión e Patria na xesta heroica da nosa liberación". Agora está "branqueada" e figura o texto: "Monumento al Soldado. Inaugurado el 12-5-1986". A sentenza do Xulgado do Contencioso Administrativo nº 1 de Elx de 15 de novembro de 2018, sinalaba: "A cruz foi erixida en honor e memoria dos veciños de Callosa de Segura pertencentes á facción que resultou vencedora na guerra e, por iso, débeselle atribuí unha significación marcadamente política, cunha finalidad distinta da estrita manifestación da fe católica". Deben retirarse as cruces que non teñen textos, nomes de "caídos" ou símbolos franquistas porque prima o obxectivo polo que foron levantadas: exaltación dos caídos no bando dos vencedores. O Concello de Castellón (Alcaldía do PSOE), despois de catro anos de contenciosos xudiciais, retiraba a cruz dos caídos do Parque Ribalta o 4 de xaneiro de 2023. En 1979, con Alcaldía do PSOE, foi "resignificada" substituíndo o texto "Caídos por Dios y por España. Presentes", por "A las víctimas de la violencia", mantendo a cruz, que é retirada agora en aplicación da LMD. Con este criterio debería retirarse a cruz dos caídos do Castro de Vigo que ten unha placa coa inscrición "Polos mortos da Guerra Civil 1936-1939. 30 xuño 1981". Recomendación do Valedor do Pobo Ángel Gabilondo, Valedor do Pobo do Estado, recomendaba ao Concello de Elx en xaneiro de 2024 a retirada da cruz dos caídos do Paseo de Germanías porque "é un elemento contrario á memoria democrática e á dignidade das vítimas". E concluía: "Que o monumento no teña ningunha inscrición non exclúe de forma automática que teña un significado contrario á memoria democrática, pois, como é obvio, os propios elementos arquitectónicos poden telo por si mesmos sen necesidade de evidencialo cunha placa ou unha inscrición".