'City of Agra', décimo sexta entrega do coleccionábel 'A historia marítima baixo as nosas augas'

Das someras augas do Clyde ás grandes ondas de Arou O fermoso vapor mixto City of Agra foi construído en casco de ferro en Escocia, en 1879, o mesmo ano da súa botadura, con 3.274 toneladas de rexistro bruto e 117,5 metros de eslora, sendo propiedade da navieira familiar Smith George &amp; Sons Co., operando co nome mercantil de City Line, con sede na cidade de Glasgow. Dende este porto zarparía na súa derradeira viaxe, facendo unha única escala no porto de Liverpool, onde tras completar a carga soben a bordo os seus dous únicos pasaxeiros. Dito surxideiro déixao pola popa o 29 de xaneiro de 1897 para posteriormente pór rumbo a Calcuta, o seu destino final, na colonia británica da India. Portaba este navío rica e abondosa carga xeral entre a que destacaban grandes rolos de tea, bocois de aceite e un bon número de gaiolas de diferentes tamaños para albergar na viaxe de volta animais salvaxes capturados no continente asiático. O barco estaba capitaneado por Mr. William Frame que, xunto a 70 tripulantes baixo o seu mando, dous pasaxeiros e dous polisóns, completaban a carga humana de 75 persoas que ían a bordo deste buque británico. Á saída das illas Británicas, o tempo comeza a empeorar e contan os oficiais e o seu capitán, que: "A 35 millas da Coruña perderon o rumbo pola mesta brétema, o vento furacanado que reinaba e a forte ondaxe que varría a cuberta". As crónicas da época, en concreto El Eco de Galiza, na súa edición do 12 de febreiro de 1897 define a noite do naufraxio, como: "El temporal era deshecho y la niebla muy densa". Na corte marcial celebrada en Liverpool, entre os días 17 e 19 de marzo de 1897, sobre a perda deste buque, os oficiais sobreviventes contaron que a noite do naufraxio había un forte temporal de NW que rolou a SW con chuvascos fortes e, xusto á medianoite, cando se fixo o relevo da garda, o segundo oficial viu rompentes pola amura de estribor, dando orde de dar atrás a toda máquina, mais sen tempo suficiente para reverter a marcha do motor do barco, embarrancou violentamente a carón da pedra do Canesudo e das Lobeiras, fronte á entón aldea mariñeira de Arou, pasados exactamente 9 minutos das doce da noite do 3 de febreiro de 1897. 'Trinacria', décimo quinta entrega do coleccionábel 'A historia marítima baixo as nosas augas' O City of Agra foi engulido decontado polo Atlántico, partíndose en dous, saíndo só da superficie das augas os seus tres paus. Un deles remataría caendo sobre un bo grupo de náufragos que se atopaban na superficie das augas tentando salvar as súas vidas, matando no acto unha boa parte. Á mañá, do único pau que era visible do barco por riba das augas, aínda estaban termados dous tripulantes indios que alí foron atopados e salvados por dous bravos mariñeiros de Arou que a bordo dun bote se achegaron até eles con risco de perderen as súas propias vidas. Ao amencer o día, catro mariñeiros de Camelle estaban ollando o estado do mar na ribeira cando, de súpeto, ao lonxe, viron unha embarcación á deriva que as correntes e o vento dirixían até o areal de Traba a unha morte segura para os seus ocupantes. Foi entón cando deron aviso na vila e cando se botaron ao mar a bordo da embarcación Manuel, gobernada a remos e patroneada por Manuel Sánchez Carril, O Ruchelo, seguidos polas embarcacións Mercedes e Pedro, patroneadas por Bernardo Suárez Novoa e Francisco Pérez Novoa, respectivamente. A primeira en alcanzar o bote de náufragos nº 4 do City of Agra foi a Mercedes, que lles guindou un chicote para darlles remolque, sendo axudada pola Pedro e Manuel de seguido. A bordo do bote había 12 náufragos, que foron levados sans e salvos até o interior do surxideiro camellán, daquela un simple abeiro natural carente de calquera primitiva instalación portuaria. Xa en terra, o alcalde de barrio Víctor Carril e o empresario local Manuel Pardiñas, xunto á veciñanza de Camelle, foron os primeiros en ofrecer aos náufragos roupas secas, comida quente e calor humano. Mais lonxe de rematar as tarefas de rescate, volveron as tres embarcacións mariñeiras de Camelle a peitear a costa, cando de súpeto atoparon un segundo bote salvavidas marcado co nº 2, con 18 náufragos a bordo que tamén levarían a remolque até o interior da enseada de Camelle, recibindo idéntico trato que os seus compañeiros. Entre estes sobreviventes estaba o pasaxeiro Mr. Dunn, que levaba consigo un contrato de oito anos para facerse cargo na India dunha gran plantación de té. 'Santa María Magdalena', décimo cuarta entrega do coleccionábel 'A historia marítima baixo as nosas augas' Unha horas antes, a señora Bonar, membro da tripulación que exercía de camareira e única muller a bordo, xunto ao primeiro oficial do barco, Robert Gordon, tocarían terra a salvo despois de envorcar o seu bote e, seguramente desorientados no medio da noite, foron camiñando case que ás apalpadas até chegar á vila de Camariñas, guiándose de seguro ao atoparen a luz do novo faro eléctrico do Cabo Vilán, que xa levaba un ano alumeando con este novidoso sistema. O número de sobreviventes acadaba os 32. Avanzada a mañá, o vapor británico SS Onega atopou termados dun bote envorcado co numeral nº 1 a nove indios e pouco despois a outro home a flote, que resultou ser Mr. Frame, o capitán do City of Agra. Até a arribada do Onega ao porto de Xibraltar non se soubo deste rescate, ascendendo finalmente a 42 os sobreviventes e a 33 os falecidos no naufraxio. Dos afogados Entre as persoas falecidas neste naufraxio, estaba o segundo pasaxeiro, Mr. Arthur Ernest Jamrach, fillo dun famoso tratante de bestas londiniense que viaxaba até Calcuta para proverse de animais salvaxes para o seu circo, na capital do imperio británico. Seu avó ficara inmortalizado na obra literaria de ficción Drácula, de Bram Stoker, editada curiosamente o 26 de maio de 1897… tres meses e 23 días despois do naufraxio do City of Agra. Precisamente, no lugar dos Bolos do Xaviñán, en Camelle, fronte a onde hoxe se ergue o famoso Museo de Man, aparecería un cadáver vestido con luxosas roupas e do que se cre pertenceu ao malogrado Jamrach, que foi sacado do mar por un home e unha muller que atoparon no interior da súa chaqueta unha carteira ateigada de libras esterlinas, historia excelentemente recolleita polo mestre camellán Pepe Baña, na súa magna obra: Costa de la Muerte. Historia y anecdotario de sus naufragios, onde conta que tamén se soterraron por estas paraxes 29 corpos pertencentes ao City of Agra, nomeando na súa bibliografía o primeiro autor que nos falou da perda do vapor escocés: Francisco de Ramón y Ballesteros, na súa obra: Fantasías y realidades de la Costa de la Muerte, publicada doce anos antes que a de Baña. A tradición oral dinos que cadáveres pertencentes a náufragos do City of Agra serían soterrados na praia do Curro, en Arou e, mesmo no lugar da Alta, en Camelle. Oficialmente, o propio Concello de Camariñas "habilitou" un cemiterio en Arou para soterralos. 'Santa Isabel', décima entrega do coleccionábel 'A historia marítima baixo as nosas augas' Sabemos pola prensa da época que o corpo doutro náufrago foi rescatado por uns mariñeiros de Fisterra que o deixaron en Laxe, nacendo desta historia o fermoso poema titulado: O afogado do City of Agra, escrito polo bardo laxense Antón Zapata García, dende a Arxentina. Outro cadáver sería levado polas correntes atlánticas até a praia da Concha, en San Sebastián, cuxas pertenzas serían enviadas a Galiza, o que serviu para que fose identificado dito corpo, pertencente a John Douglas o mordomo do City of Agra, pois aínda conservaba nun dos seus petos interiores unha borrosa listaxe de víveres na que se podía ler perfectamente na súa cabeceira as palabras… of Agra. Novas do naufraxio e repatriación dos náufragos Nos primeiros intres de ter coñecemento do naufraxio, o alcalde de Camariñas, Luciano Lema Pazos, e un dos seus concelleiros, o señor Víctor Carril, comparecen no lugar dos feitos, facendo que as novas do naufraxio cheguen á cidade da Coruña, e en consecuencia, ao Gobernador Civil desta cidade. Este trasladaría a fatídica nova ao cónsul británico residente na urbe herculina que, a través do secretario Guyatt do propio consulado, faríase cargo dos náufragos. O día 6 de febreiro arribarían ao porto da Coruña 30 sobreviventes do City of Agra a bordo do vapor Pepe, da Compañía de Salvamentos Barbeito, facéndose cargo deles o Consulado británico nesta cidade. O día 8 de febreiro chegarían á cidade herculina a bordo dunha carrilana procedente de Vimianzo, a señorita Bonar e o primeiro oficial Gordon. Con eles eran 32 os náufragos que agardarían a ser repatriados ao seu país mais antes visitarían a cidade da Coruña, onde ficarían moi impresionados ao verse diante da lápida erixida á memoria dos náufragos do HMS Serpent, á entrada do xardín de San Carlos. Patrimonio material e inmaterial... A tradición oral Ficaron na simboloxía do patrimonio de Camelle e Arou dous obxectos que lembrarán para sempre esta traxedia marítima: o primeiro deles é a única medalla de prata que queda das tres coas que o goberno británico agasallara os respectivos tres patróns camelláns que participaran na rescate dos náufragos do City of Agra, pertencente ao mariñeiro camellán alcumado O Ruchelo, e na que se pode ler: "To Manuel Sánchez Carril, 3 February 1897. For Gallantry and humanity." O segundo é a campá do City of Agra que foi entregada pola Compañía de Salvamentos Marítimos Barbeito á igrexa do Espírito Santo de Camelle, onde segue dende entón pendurada do seu campanario. Tamén ficou para a posteridade nestas paraxes atlánticas un talasonímico, as Olgas do Agra, lugar onde embicou coa súa quilla o malogrado barco escocés e o topónimo que nos descubrira a veciña de Arou, Carme do Raño, sinalándonos como o antigo lugar do soterramento dos náufragos do Agra seguramente unha foxa común feita perto do adro da antiga capela de San Bartolo, en Arou, chamado: Semiterio pós de fora. No Tomo XIV das actas de defunción do xulgado de Camariñas, que abranguen dos números 32 á 37, correspóndense a seis cadáveres de náufragos indios identificados como pertencentes ao "vapor City of Agra." No reverso de cada unha destas actas, escríbese que o lugar do soterramento destes seis corpos é un "… cementerio construído ex profeso por el Ayuntamiento, en Arou". O meirande evento cultural dedicado a un naufraxio no país O nacemento da asociación cultural Naufraxios Galegos, no Nadal do ano 2014, a cal concentra unha gran parte da súa actividade na vila mariñeira de Camelle, que atesoura un gran patrimonio histórico marítimo vencellado aos naufraxios e ás súas empresas de salvamento, fixo que agromara no mes de setembro de 2018 a idea de crear un programa cultural que divulgara toda a historia do naufraxio do City of Agra e a dos seus náufragos, xunto á súa tradición oral e patrimonio material e plasmala sobre o terreo onde se viviu dito acontecemento, tanto coas súas epopeas, como coas súas traxedias. Camelle como epicentro e Arou por ser o lugar do naufraxio vanse converter nuns lugares de referencia ao acoller dende 2019, anualmente, o meirande programa cultural dedicado a un naufraxio na Galiza: CITY OF AGRA. 125 ANOS NA MEMORIA, e que nesta edición de 2022 decorrerá os días 8, 9 e 10 de xullo, cun amplo e traballado programa cultural no que haberá Feira Mariñeira, Exposición, palillada teatralizada, roteiro animado, foliada, recreacións históricas, homenaxes e música.