O mapa mural de San Pedro de Rocas

Segundo a datación fixada por Jorge López Quiroga e Natalia Figueiras Pimentel, a cartografía vaise realizar entre 1050 e 1160, apuntando os datos achegados por Termoluminiscencia ao período de 1100 a 1110, os anos finais do reinado de Afonso VI. Época: Comezos do s. XII / Autoría: Anónima / Conservación do orixinal: Igrexa de San Pedro de Rocas en Esgos / Características: Fai parte da tradición da área galega O mapa mural foi cuberto por outras pinturas no século XV, polo que até agora só era posíbel observar uns trazos en negro e vermello moi deteriorados e cuxas posibilidades de recuperación semellaron imposíbeis durante moito tempo, até o punto de darse por perdida a cartografía. O mapamundi de San Pedro de Rocas sitúase nun espazo enmarcado nun arco labrado na mesma roca no muro da nave do evanxeo, cun diámetro arco de 2,5 metros, o que dá conta da grandiosidade dos mural. A cartografía está orientada cara ao leste, co obxectivo de que Xerusalén ocupe o centro da composición. Nela aparecen citadas algunhas das principais cidades do mundo coñecido e sinálanse 10 apóstolos, asociados a outras tantas realidades políticas. Así, a figura de Santiago ‘O Maior’ aparece situada sobre Galiza, incorporado a unha sorte de construción fortificada, que neste caso non lembra a catedral de Compostela como acontece noutras obras análogas. A xeografía política trazada no mapa coincide coa doutras cartografías do momento, moi particular cos mapas de Lorvao, de Milán, de Turín, de Girona e do Burgo de Osma, co que garda moitas semellanzas. "Gallecia" (Galiza) aparece situada abaixo do mapa, á súa dereita "Ispania" (España), reservándose a primeira denominación para referirse á área peninsular de hexemonía cristiá e mantendo a segunda para nomear os territorios de cultura e goberno musulmán, seguindo a tradicional diferenciación presente na práctica totalidade da cartografía e da documentación árabe e europea medieval. Porén, o deterioro sufrido impide comprobar a existencia dalgúns elementos que estudos anteriores supón ao mapa de San Pedro de Rocas. O achado confirma as teses formuladas por Serafín Moralejo, a persoa que máis e mellor estudou o mapa de San Pedro de Rocas. Segundo o catedrático de Historia da Arte Antiga e Medieval, "este mapamundi en versión mural, sen equivalente coñecido na época" emparentaría coa tradición dos beatos moi presentes na Galiza, onde destacaría unha copia existente no Mosteiro de Celanova, casa matriz de onde dependía San Pedro de Rocas. Na liña do apuntado por Moralejo para a cartografía do Burgo de Osma, atopámonos diante de todo un programa político da oligarquía galega do momento.