'Tempo tardade'

Estou a ler Tempo tardade, un romance interesante. Hai pouco lin Ninguén queda de Brais Lamela, un romance que como este constrúe unha visión da relación entre persoas de hoxe e o pasado, tamén un retrato en oco de quen narra, persoas dunha xeración determinada que xa se ven irremediabelmente separadas do pasado dos seus pais, avós. Cando a ollada antropolóxica é interpretada polo prisma da subxectividade dun personaxe literario penetra máis fondo e sabe expresar a dor da perda e a ruptura. Ninguén queda, malia ser editada no ano 2022 nun selo pequeno e que semella evitar a promoción comercial, está a ser un romance atendido como merece, madialeva pois é un libro moi interesante. Tempo tardade tamén é un romance que merece o noso interese aínda que nada máis fose pola súa intensidade; sendo editado dous anos antes, no 2020, non recibiu a atención crítica que cumpría, penso eu. É un traballo que nin é o meu mester nin eu sei facer, lástima. E por que acontece isto a ese libro? Pois porque as obras que edita Através están escritas nunha forma do galego fóra da normativa oficial, simplemente. E fican fóra de foco. Como imos deixar que estiñe ou acore unha obra literaria por non aceptar unhas normas de escrita da lingua? Como imos deixar que estiñe ou acore unha obra literaria por non aceptar unhas normas de escrita da lingua? Quen ame a arte, a literatura, non pode comprendelo nin aceptalo. A autora, Raquel Miragaia, escolle un rexistro lingüístico moi achegado ao padrón portugués e iso afasta naturalmente a quen non estea afeito a ler nesa variante da nosa lingua común, e a quen sabendo ler o galego na normativa oficial non sexa capaz a facer un esforzo de atención e ler devagariño. Porén, a quen máis vai arrepiar vai ser a quen participe nas querelas da nosa lingua desde o bando da normativa oficial, pois sen dúbida a escrita de Miragaia é un acto de militancia na liña do reintegracionismo. Mais estamos a falar dunha obra artística, unha obra literaria. Aínda así desde un punto de vista literario pódense discutir moitas cousas. Os escritores que practicamos as estéticas do realismo literario na Galiza temos que afrontar serios problemas filolóxicos e, mesmo, hermenéuticos. Quen escriba unha narración en castelán localizada neste país e neste tempo ten que obviar a realidade social e lingüística, ocultando a existencia da lingua galega, directamente mente. E quen escribimos en lingua galega, sexa como for a nosa acomodación na lingua, tamén mentimos, obviamos a presenza do castelán e creamos unha realidade imaxinaria, intentamos a nosa mímese para que quen lea acredite, no en tanto dure a lectura e a suspensión da incredulidade, nese mundo monolingüe galego. Mentimos tamén. A calquera texto literario situado nesta sociedade que non reflicta verazmente a diglosia se lle pode apor a obxección de que “é artificial” e de que “ese non é o galego real”. Recoñezamos iso e recoñezamos tamén que o obstáculo para recoñecer como se debe a existencia dalgunhas obras literarias, moitas delas de verdadeiro valor artístico, está en que non están escritas segundo unha interpretación da lingua e unhas normas oficiais determinadas. Non son filólogo, non teño un criterio particular establecido sobre os dilemas da nosa lingua, mais teño claro que é un asunto nacional, que afecta á historia e a posibilidade de existirmos como nación na historia e que a división existente responde á nosa historia política. Non teño dúbida de que se os militares rebeldes contra a II República perdesen a guerra e houbese un autogoberno galego continuado no tempo a interpretación da lingua galega e, en consecuencia, as normas non serían estas. E que, como consecuencia do desenlace da guerra e a posguerra, esta interpretación da lingua e estas normas responden á hexemonía ideolóxica e administrativa deste estado, da universidade madrileña e a súa escola romanística. Se quen ten o poder non quere tratar non lle hai que facer mais quen ame a literatura, e quen sinta unha responsabilidade nacional en relación coa literatura, non pode deixar no esquecemento obras de Teresa Moure, de Susana Sanches Arins, de... Porque é un verdadeiro pecado contra a literatura. De feito, eses libros xa teñen o seu público, reedítanse mais eles e as autoras e autores non figuran como deben nun espazo oficial compartido. E iso é indefendíbel. Cómpre simplemente que as institucións oficiais acepten e recoñezan a realidade existente. E fagan algunha cousa que até agora non fixeron.