Farruco

Choncha, Suso, Lela ou Canducho son formas familiares de nomes de persoas en galego para Concepción, Xesús, Manuela e Cándido. Son o que se coñece co termo técnico de hipocorísticos. A esta categoría pertence tamén Farruco, un dos hipocorísticos de Francisco, compañeiro dos tradicionais  Fuco, Chuco, Pancho ou Chisco e dos máis recentes e españolizantes Paco, Quico ou Fran.

 

O mundo dos hipocorísticos é ben suxestivo e lectoras e lectores interesados en afondar nel poden ler en liña un traballo -filolóxicamente serio e divulgativamente claro e ameno- da profesora Ana Isabel Broullón: “Farruco, Paco, Fran: datos históricos e evolución dos hipocorísticos en Galicia”.

 

A Academia Galega no seu dicionario en liña rexistra os seguintes significados para o adxectivo farruco:

 

 

1.- Que manifesta insolencia, arrogancia e atrevemento na maneira de comportarse ou pola actitude que adopta. Púxoseme farruco e tiven que ameazalo. 

2.- Que se aferra con enerxía e empeño a unha idea ou a unha maneira de actuar, persistindo nesa actitude. Como se poña farruca non hai quen lle faga cambiar de idea. 

3.- [Persoa] que se mantén áxil, con saúde e con bo aspecto, mesmo a pesar da idade. Está moi farruco para os anos que ten. 

4.- Cheo de fachenda e con moita satisfacción de si mesmo. Puxo o seu mellor traxe e saíu á rúa todo farruco. 

 

O termo non parece existir en portugués mais si en español e o dicionario da Academia Española en liña rexistra -a maiores do significado  nº 1 do da Galega- o adxectivo e substantivo “Dicho de un emigrante: Gallego o asturiano.” e os substantivos femininos (farruca, logo) “Palo flamenco procedente del norte de España que se interpreta con aires de soleá” e  “Baile que se ejecuta al compás de la farruca”.

 

Curiosamente o DRAE atribúelle á palabra unha orixe árabe coa que discrepa o etimólogo  Joan Coromines que a deriva de Francisco relacionándoa co galego. O certo é que ese hipocorístico noso, Farruco, se espallou por España adiante. Debemos lembrar  particularmente  as migracións galegas (permanentes e mais temporais) a Andalucía, dende as tempraneiras para a repoboación fomentada por Felipe II a partir do século XVI, ás máis serodias para traballar nas minas de ferro (séculos XVIII-XIX)  ou de mariñeiros e familias galegas que se asentaron arredor de Cádiz (século XX). Non resulta tan sorprendente, logo, que un xénero do cante flamenco se denomine cun hipocorístico galego. Ten, ao parecer, a súa orixe en emigrantes galegos do século XIX.

 

Como tamén tería orixe neses farrucos a locución española ponerse farruco/a ‘ponerse altanero/a, arrogante’ e a galega paralela poñerse farruco/a. Salientaremos que en galego a carga algo negativa que denota a expresión española desaparece totalmente e trócase en positiva cando a locución muda o verbo poñerse polo de estar, saír, etc. como se ve nos exemplos citados do DRAG .

 

Nesta época de perda de identidades e dos hipocorísticos propios é un exemplo evidente o do galego Francisco Sesto Novás (arquitecto, escritor, político venezolano e ex-ministro bolivariano)  que reivindica as súas orixes utilizando sistematicamente como nome Farruco.