Señores do pasado

O estudo de elementos tan específicos da historia da Galiza segue a ser case un deporte de risco, especialmente cando cuestionan, directa ou sutilmente, o gran relato da historiografía española. Callaici Principes: Os soberanos da Galiza castrexa / Martín Fernández Calo / Deputación da Coruña / 2020 / 315 páxinas / 18 euros O monográfico de Fernández Calo non é, nese sentido, un ataque á liña de flotación desta, pero si que estabelece as súas propias relacións cunha das nocións identitarias máis fortes e tamén polémicas da nosa cultura. Partindo dunha evidencia arqueolóxica tan relevante como numericamente escasa (dúas estelas funerarias, unha aparecida en Lugo e outro na Veiga, en territorio administrativo asturiano), o autor formula un exhaustivo e detallado estudo que analiza a posibilidade da existencia de "príncipes" da cultura castrexa. A natureza destas figuras, a súa identidade como produto da romanización ou herdo dunha figura autóctona, son algúns dos elementos centrais dun ensaio moi apoiado no comparatismo de figuras similares noutros contextos, tanto veciños ou simbolicamente próximos como no outro extremo do Imperio Romano. Pescudar no pasado céltico-castrexo é como internarse nun campo de minas, cheo de polémicas, paixóns e excesos identitarios. Hai que recoñecer que Fernández Calo, ao igual que noutros estudos similares, sae cunha relativa boa fortuna desta expedición. Cunha perspectiva metahistórica que analiza o propio devir historiográfico, e apoiado en datos obxectivos e unha boa base bibliográfica que permite cimentar as súas hipóteses, o autor non renega da posibilidade especulativa a respecto da materia tratada. Cos poucos datos dispoñíbeis aínda sobre o período histórico coñecido como cultura castrexa, a especulación (como dicimos, ben fundamentada en datos actualizados e na comparatística, e non como simple delirio fantasioso) segue a ser unha das vías imposíbeis de esquivar, e tamén unha das virtudes da peza, que coloca varias preguntas e liñas que a historiografía galega poderá seguir no futuro. Aínda que un tanto pexado para o lectorado leigo polo grande peso da súa dimensión académica, non dubidamos de que a obra representa un achegamento sorprendente e produtivo á que puido ser a primeira institución coñecida da Galiza. Un paso máis para esvaecer as tebras de certos períodos da historia e achegarnos interpretacións máis ricas do seu legado.