Rompendo o pensamento único

Nela apareceron, na nosa lingua, obras emblemáticas do ensaio dedicado á cuestión: nomes maiúsculos como María Montessori, Paulo Freire, Jean Piaget ou Célestin Freinet, ou documentos como a Carta a unha profesora, da Escola de Barbiana. Porén, se algo se botaba en falta nunha colección destas características era a necesaria presenza do pensamento actual a carón dos clásicos e tamén unha ollada máis orientada á produción local de pensamento. Educar a través da arte. Cara a unha escola imaxinada / Vicente Blanco, Salvador Cidrás e Rocío Modia / Kalandraka / 2019 / 160 páxinas / 19 euros Educar a través da arte aparece cubrindo estas dúas cuestións. Tras unha introdución ben documentada, as autoras analizan unha serie de exercicios realizados con alumnado en formación que se centran na creación artística. Porén, o máis importante non é o simple papel que a arte pode xogar nunha aula, senón tamén a medida na que a súa práctica, guiada por un profesorado con formación, pode axudar a construír un gusto estético e unha valoración das propias habilidades que vaian máis aló do estabelecido. Sen dúbida, unha das virtudes deste ensaio é a consciencia de remar contracorrente, unha impugnación necesaria dun modelo aferrado á afinación de estratexias de reprodución, que marxinaliza a posibilidade dunha creación diverxente. A achega de Blanco, Cidrás e Modia é especialmente estimulante, e fai unha aposta forte en romper as inercias coas que enfocamos a educación, que entende como un elemento estrutural desas outras inercias coas que a sociedade actual está construída, arredor dun imaxinario unívoco e que tende a reducir a discrepancia e o pensamento crítico. Nese senso, a proposta dunha educación que non se limite a reproducir elementos conforme a un canon inconsciente non pode resultar máis axeitada. Hai, porén, cuestións no enfoque que parecen apuntar a un contramodelo sen unha definición forte, que acaba por resultar contraditorio en certos momentos. Tampouco axudan as poucas referencias a unha formación científico-técnica que parece quedar completamente fóra dunha eventual creatividade artística, e merca así unha sorte de política de bloques en irremediábel oposición entre ciencia e arte, algo que non deixa de ser un produto do mesmo modelo que se pon en cuestión. Mesmo tendo isto en conta, segue a ser unha obra recomendábel, aínda que só sexa polo necesario convite que supón para revisar moitos dos conceptos que unha gran parte das persoas ensinantes ten asimilados case como únicas alternativas.