Rigor e divulgación

Con diferente participación, asinan esta obra Henrique Egea Lapina, Carlos F. Velasco Souto, Xosé Estévez Rodríguez e Uxío-Breogán Diéguez Cequiel. Se cadra, o primeiro que chama a atención é que neste colectivo non tería custado moito incorporar unha voz feminina, aínda que tamén é certo que o proxecto está feito cunha consciencia moi marcada de recuperar moitas figuras de mulleres das néboas da historia, cun destaque especial ao colectivo de “elas” que ficaron nas marxes. Cun formato que é unha colección de biografías breves, estamos ante un volume que xoga unha proposta similar a outros lanzamentos recentes de Através como 40 datas que fizeram a história da Galiza. Libros, tan frecuentes en culturas normalizadas, de divulgación histórica cun punto lúdico, ao non precisar ser lidos de maneira lineal. Un engadido a esta dinámica é que o peso dos catro autores soborda ese aspecto simplemente divulgativo con biografías detalladas e puntuais referencias bibliográficas. Un factor que pode incrementar a densidade do libro, aínda que tamén existe unha certa vontade de estilo que se achega por momentos ao literario. Imaxinar a paisaxe na que falece Elba, a pastora do Mesolítico, é o primeiro deses puntos álxidos que atoparemos noutros capítulos, e que mesturan descricións fermosas co relato histórico. Tamén, como é frecuente neste tipo de obras, o título funciona como un elemento que garda algunha trampa para chamar a atención. Aínda que é certo o de que están todas mortas, moi dificilmente poderiamos argumentar que persoas como María Pita, Concepción Arenal, Alexandre Bóveda, Carvalho Calero ou Moncho Reboiras están “quase” esquecidas. O que nos ofrece esta colección é máis ben un percorrido que traza a curva das marxes da historia galega baseándose en persoas que naceron ou se asociaron ao territorio. Sen recorrer a figuras centrais de sobra coñecidas, aposta por facernos máis visíbeis aquelas que poderían pasar desapercibidas, especialmente desde un punto de vista (como o da liña principal da historiografía española) desinteresado pola Galiza como identidade colectiva. Naturalmente, conforme nos achegamos aos nosos tempos, a marxinalidade destas figuras pode ser máis discutíbel. Mesmo tendo isto en conta é unha proposta que fai desa combinación de espírito divulgador e rigor académico o seu maior atractivo. Pastoras e xenerais, nobres e navegantes, activistas e intelectuais que sustentaron, dunha ou doutra maneira, o que hoxe é o noso país. Todas mortas e (quase) esquecidas VVAA / Através / 2021 / 221 páxinas / 15 euros