Milfollas para vinte anos

Co gallo do vixésimo aniversario da publicación de m-Talá dá comezo en Euseino? a edición crítica da obra completa dunha autora imprescindible. Resulta estraño outorgarlle o estatuto de “clásica” a alguén que segue en activo. “Imprescindible” coido que recolle mellor a produción de Chus Pato e a calidade da edición realizada por Carlos Lema. Non se debería prescindir de edicións deste tipo para outras autorías, clásicas por ser de antes ou clásicas contemporáneas. Non se entende, ou non debemos querer entender, esta escaseza. Para cando unha aposta seria por parte de editoriais fortes? Ou de institucións culturais, sobre todo das públicas? Para cando a ecdótica terá un lugar relevante na universidade? m-Talá (Obra completa. Volume extra) / Chus Pato / Euseino? / 2020 / 17 euros / 232 páxinas Mais deixemos as especulacións. Para alén do estimulante que resulta a lectura con perspectiva das variantes, das características formais das diferentes edicións do poemario e dos estudos críticos que dan conta do impacto que obtivo o libro cando apareceu no ano 2000, os textos volven causar o mesmo abraio. Se cadra máis. Tense dito que a súa obra é críptica, seguramente pola exuberancia. É rica en referencias culturais e en intensidade. E a dificultade está en conseguir que o intelectual non obstrúa a rabia, o sanguíneo, o sádico. Prodúcese unha evisceración lacerante, tamén do cerebro, que se ofrece crúa no poema. Por iso a escritora desbota a comunicabilidade da poesía. Non é un tránsito lingüístico. O poema aséntase e desde os seus alicerces mestizos só pode ser contemporáneo. Mestizo e contemporáneo porque acolle todos os xéneros, non só os textuais. As imaxes saltan do onírico a superficies que poderían ser as da pantalla. Porque a posición do suxeito poscatastrófico xa non é central. Tampouco a do suxeito que se agoche detrás de enunciación (de aí a multifrenia), detrás da autora ou detrás dunha categoría muller sen base biolóxica. Como moito temos persoas consumidoras, tamén de linguas, unha sociedade lobotomizada, a obriga de matar o pai en todas as súas formas, “Lear-Moisés-Iahvé-Dracull”, e a realidade do cíborg. Non era (nin é) pouco para que xurda a furia por non aceptar a disolución: "cheguei a un lugar onde a dor impide o pensamento, o cerebro funciona como unha fábrica de imaxes". Non sei se nestes vinte anos o cambio máis profundo é que preferimos fuxir da complexidade entendida como reto, como oportunidade feliz para a descuberta. Gústame pensar que non. De estar no certo, m-Talá segue a ser unha experiencia necesaria. A edición crítica da obra de Chus Pato, tamén.