A lembranza suspendida

A memoria sempre foi temática querida para a literatura. Como sostén da identidade, individual e comunitaria, a súa ausencia abre a porta a un conflito ontolóxico: pódese existir na amnesia? Pero hoxe en día, o bosquexo metafórico vólvese máis material en virtude dunha diagnose moi frecuente. A proximidade co alzhéimer, así como as zonas de sombra que aínda persisten nos estudos neurolóxicos, converten a desmemoria nunha interrogante atractiva para a ficción, malia resultar dolorosa: "O peor sempre é / saber que existiches, /mais non estás". A (des)memoria / Clara Vidal / Medulia / 2021 / 11,90 euros/ 52 páxinas A novidade do poemario de Clara Vidal é que se achega ao tema desde o punto de vista da neta, non da filla, moito máis común. Hai, polo tanto, unha diferenza na perspectiva que ten que ver cunha diferenza nos roles, na relación entre a persoa desmemoriada e a que tenta suxeitala a través dos recordos transferidos. Pero tamén ten que ver coa distancia xeracional, coa percepción da enfermidade para un grupo de idade, o da autora, que xa medrou sabendo que o alzhéimer é un elefante que antes ou despois se vai coar nalgún dos nosos cuartos. Sabendo tamén que hai outras formas de memoria coas que establecer paralelismos e valerse para comunicar. Non en van o primeiro libro de Clara, publicado en Urutau, leva o título de Linguaxes dixitais. A desmemoria da avoa obriga a unha dialéctica entre lembranza e esquecemento. Cómpre facer unha linguaxe nova tirando dos afectos para construír signos, incluso dándolle prioridade aos elementos paralingüísticos da comunicación: "Gardamos códigos esquecidos / nas mans que apertan falando". Dótase dun outro significados aos tecnicismos. Traducir, dicionario, intérprete, linguas non oficiais ou diglosia son motivo de reflexión para o eu lírico que se mimetiza coa avoa no procedemento de acceso aos recordos: "Espertei cun olor no cerebro / e fixen un esforzo intelixíbel / para lembrar". Neste senso, a desaprendizaxe lévaas ao abraio que produce descubrir o vencello entre signo e realidade, como lle ocorre ás crianzas e ás poetas: "Ti / transfórmaste en poeta sinalando o bafo e declamas/ mira os cristais choran". Só desde esta soleira da comprensión pódese termar da dor: "Tócame soster o amor / e esquecer as ofensas que alguén que vive en ti / esputa rente a túa boca". Clara Vidal busca ser entendida sen renunciar aos recursos da lírica. Procúrase a beleza no formato curto, directo, mais nunca panfletario. Se se acompaña a lectura da visualización dos videopoemas, de acceso fácil na rede, aínda mellor.