As humanidades na distopía

Entre os traballos de Jorge Emilio Bóveda e ao carón da súa longa traxectoria na narrativa, destaca ser o autor tamén de varios traballos sobre a ficción científica e as distopías. Non sorprende, por tanto, que as súas escollas acaben indo tamén por esas sendas, e mesmo por algunha das súas fórmulas menos explotadas. Porque Anoitece en Vulgaria sitúanos na Galiza do mañá, pero non nun futuro moi afastado, senón separado só por unhas cantas décadas e que podemos relacionar con moitas cousas das que acontecen no noso presente. Trátase do recurso máis clásico da distopía, un xénero político por definición e que non precisa recorrer a unha tecnoloxía superior á dos nosos días. De feito, o mundo definido nesta novela ten tan só uns poucos matices de diferenza co noso mundo real. Anoitece en Vulgaria / Jorge Emilio Bóveda / Toxosoutos / 2022 / 311 páxinas / 15 euros O marco xeral da nova sociedade está marcado polo ocaso das humanidades. A puxanza dos saberes técnicos despraza até a práctica irrelevancia os ámbitos humanísticos, forzando ás persoas que se dedicaban a eles a novas formas de marxinalidade. Con este pano de fondo, o profesor de lingua xubilado Alexandre Ossorio, decide pasar parte das súas vacacións na Illa Galana, un lugar turistificado que ten como unha das súas atraccións a presenza dos chamados "cultivadores": unha sociedade de creadores e creadoras que sobrevive tratando de desenvolver a súa arte. A espectacularización da vida persoal, a dependencia de mecenas privados e os seus caprichos, ou o ambiente cainita que acompaña toda reunión de artistas son algunhas das cuestións coas que se atopa o protagonista e que permiten que Bóveda afine unha ollada que vai da ironía á unha dura aínda que sutil crítica social. O autor aproveita o recurso da illa dos horrores, tamén clásico de certa ficción científica, para colocar outra serie de cuestións menos centrais. A puxanza do turismo, que encaixa como unha luva en todo escenario distópico, ou a explotación dos recursos naturais (ou non tan naturais) que acometemos son algúns dos temas secundarios, por máis que poidan atopar un encaixe co que acontece cos artistas. A ironía non é o mesmo que o humorismo, pois a primeira garda tamén un ton amargo. Podemos dicir que, como é habitual no estilo do autor ourensán, ambas parecen darse a man e serán moitas (pode que mesmo excesivas) as brincadeiras e referencias apócrifas con elementos recoñecíbeis. Un recurso ao humor que non debera escurecer o matiz de crítica social que garda a obra e que representa o seu principal valor.