Unha Galiza para Franco

Hai unha dificultade intrínseca en comunicar os resultados dunha tese de doutoramento ao público xeral. Isto é algo do que Beatriz Busto Miramontes pareceu ser moi consciente cando decidiu publicar este libro, unha derivación dunha tese inserida no ámbito da etnomusicoloxía pero reformada para afastala da tantas veces enfastiante perspectiva académica. Porén, a pesar da proclamación explícita da autora de querer deixar fluír unha voz máis subxectiva nesta versión, o resultado, se desculpamos un par de valoracións e anécdotas persoais, parece responder aos mesmos principios de esixencia que rexen no ámbito científico. Non se trata dun demérito, máis ben todo o contrario. A interpretación que Um país a la gallega mantén sobre as producións que o NO-DO franquista realiza sobre a Galiza ten a virtude de estar apoiada en documentos concretos, sobre os que, máis que especular, constrúe unha sólida teorización que fala da construción estereotípica da cultura galega por parte da ditadura. Trátase dun punto de partida que non esquiva a súa complexidade: moita desa folclorización ou redución esencialista non foi usada só polo réxime de Franco: podemos localizala nalgunhas prácticas galeguistas e tamén seguir a súa continuidade até os nosos días. Da mesma maneira, o seu papel non foi sempre o mesmo: da semblanza dun reduto mítico que afianzaba unha identidade esencial e anti-moderna, a un produto que vender aos turistas nos anos 60 e 70. Estratexias que, en calquera caso, fixeron da usurpación e deformación do folclore propio (en especial pola Sección Femenina) unha das ferramentas máis sutís e tamén menos estudadas do sometemento da Galiza ao proxecto españolista. É certo que no libro, seguramente na procura dunha simplificación, hai unhas cantas liñas sinaladas nas que podería afondarse un pouco máis. Tamén podemos cuestionar a dependencia das ligazóns transcritas ao arquivo audiovisual comentado, que poden pexar levemente a lectura e fan que nos preguntemos por que a editora non aproveitou o recurso aos códigos QR, moito máis áxiles. Son, porén, pequenas cuestións que non ensombrecen unha proposta que destaca pola fluidez coa que comunica unha teoría de certa complexidade, e polo emprego contido pero, en liñas xerais, suficiente do aparato bibliográfico. Un libro que pode inserirse nas correntes que, na última década, problematizaron a nosa propia percepción cultural e que ten o mérito de ocuparse dun aspecto moi pouco coñecido.