Da Galiza a Etiopía

Case nove anos separan esta achega en solitario de Xurxo Ayán do único ensaio dirixido ao público xeral que lle coñeciamos: aquel emblemático Herdeiros pola forza asinado xunto a Manuel Gago. E a pesar do tempo transcorrido, o eco que nos chega con esta nova entrega segue tendo un aire continuísta con aquel libro. Onde as rúas non teñen nome é unha especie de caderno de campo que Ayán (doutor en arqueoloxía) escribiu para contar a súa estancia en Etiopía aló polo ano 2006. Hai aínda máis lazos de familiaridade: a ironía e o desenfado que se percibían naquela primeira obra brillan de novo en todo o seu esplendor neste novo libro editado por Positivas. Onde as rúas non teñen nome / Xurxo Ayán / Positivas / 2020 / 264 páxinas / 18 euros O punto de vista de Ayán, nun ensaio no que aposta por recoller o legado de Kapuściński, mestura o antropolóxico co anecdótico e tamén co pouso dunha historia que pode ser descoñecida para o público leigo. O legado da resistencia etíope ao fascismo italiano encaixa doadamente coa memoria da Guerra Civil Española, pero tamén aparecen polo medio do relato as cuestións relativas á problemática africana, o período colonial e o papel que o eurocentrismo ten nos nosos días. A maiores, o diario dun estranxeiro que nunca esquece o lugar culturalmente complexo do que vén para intentar entender o complicado espazo no que desenvolve a súa actividade, entre minorías etíopes, a presenza loxística chinesa no continente africano e o eco do internacionalismo cubano, que explica o pouco castelán que pode escoitar nese territorio. Unha visión estimulante, diferente, e escrita xogando co coloquial, apostando por interesar a un público xeral. Libros coma este non deixan de xogar, a pesar do todo isto, un certo papel de "canario do grisú" do noso mundo editorial. Trátase dunha perspectiva valiosa e inusual que aparece cun retardo de máis dunha década e na forma dun libro inzado de grallas desde a primeira páxina. Unha falta de coidado que vai máis alá do ortográfico: aínda que a prosa de Ayán destaca polo seu interese e pola forma de narrar, tamén é evidente que non obtivo nin un só consello sobre como artellala nun produto coma este. Algo que se nota nas grallas e arcaísmos, pero tamén no feito de que o primeiro terzo do libro se perda en anécdotas do rural galego e proximidades, tan divertidas como pouco acaídas ao proxecto. Eivas que nacen dun proxecto editorial cunha dedicación intensa e emblemática, pero que ten que existir nun universo de precariedade que dificulta sacar adiante pezas lixeiramente complexas coma esta.