Cartografía náutica

O reto ao que se enfronta a crítica feminista faise especialmente arduo cando nos referimos a campos literarios que fuxiron das fronteiras da nación-estado. Espazos onde á capa de subalternidade que implicou sempre ás mulleres escritoras aínda hai que sumar aquela da discriminación por non escribiren nunha lingua de poder. Unha dupla dimensión á que os traballos dos últimos anos de varias estudosas veñen sumando unha terceira, produto da combinación destes dous factores. A muller escritora como símbolo e como bandeira dunha patria oprimida, interpretada en función duns intereses concretos que en tantas ocasións reduciron o seu proxecto literario a aqueles trazos que podían ser usufrutuados polo proxecto comunal. Xohana Torres. Da viúva de vivo á muller navegante / Ana Garrido González / Concello de Santiago – Universidade de Santiago de Compostela / 2020 / 200 páxinas / 15 euros Este traballo de Ana Garrido González, gañador do Premio Xohana Torres 2019, é unha peza máis nesta tendencia que revolta e enriquece as vellas interpretacións sobre as nosas autoras. A proposta de análise da obra de Xohana Torres como unha sorte de macrotexto representa xa un reto que desafía as interpretacións máis clásicas, afianzadas na secuencialidade do seu traballo, dividido en xéneros e períodos. A Xohana Torres dramaturga, a poeta de posguerra, a autora de literatura infantil, a novelista de Adiós María ou a que deixa unha pegada importante na poesía dos 90 non podían ser a mesma, en certa medida porque cumpriron funcións distintas en cada momento histórico. Símbolos como o da muller poeta que segue a estirpe rosaliana, a figura maternal que escribe para crianzas ou a autora que representa o drama migratorio do país foron colocados sucesivamente sobre unha obra que, como analiza Ana Garrido González neste ensaio, ten moitas dimensións inéditas. A perspectiva que nos ofrece este traballo non é exhaustiva, aínda que si mencione case toda a produción de Xohana Torres, o camiño polo que nos leva segue a continuidade entre o seu teatro, as obras máis destacadas da poesía e a novela Adiós María, verdadeiro núcleo da obra. É suficiente porén para descubrir, grazas á meticulosa análise da autora, as interpretacións máis ocultas de todo un proxecto literario. A disidencia das que quixeron ser diferentes, o papel dos espazos, o peso da cultura de masas e unha perspectiva sobre a migración que rompe moitos dos tópicos asociados á muller dentro do proxecto da nación galega. Unha achega con planos novos para seguir a navegar.