De verdade elixiron manter a Constitución de Pinochet?

Hai un par de días falaba cun compañeiro de traballo sobre a actualidade política, algo que facemos a miúdo; e na conversa sinalabamos o complexo que é hoxe facer previsións acertadas de cara a onde van ir as cousas, pois vivimos nun mundo cada vez máis contraditorio; con decisións e movementos que máis que aclarar ou dar pistas aumentan a confusión, ao ser difícil atoparlles unha explicación lóxica; dando impresión ás veces de estarmos nun carrusel que dá voltas e voltas, pero sen avanzar un só centímetro. Falabamos, entre outras cuestións, sobre a situación en Chile e o seu percorrido nestes últimos anos, percorrido que tivo un novo chanzo no plebiscito constitucional celebrado o domingo día 17; plebiscito no que o 55,7% do electorado votou en contra da proposta de nova Constitución. Un resultado que segundo as lecturas simplistas que trasladan algúns medios de comunicación chilenos de dereita e internacionais quere dicir que o electorado chileno decidiu apoiar a Constitución de 1980, elaborada na ditadura de Pinochet. De acreditar desa visión simplista, poderíamos dicir que os catro anos pasados desde o estoupido social de outubro de 2019 non teñen servido de nada, e o carrusel deu voltas e voltas sen saber cara onde. Algunhas certezas É certo que o rexeitamento do texto proposto mantén o vixente. Tamén é certo que a Constitución actual foi reformada 70 veces, eliminando algúns dos elementos máis significativos do pinochetismo. Pero é igual de certo que nesas reformas non foron eliminados determinados contidos claramente neoliberais, que outorgan ao Estado un papel subsidiario e ao mercado o papel protagonista, en ámbitos tan importantes como a educación, a sanidade ou as pensións. Derivándose de aí algúns dos problemas máis importantes da sociedade chilena. É a segunda proposta constitucional rexeitada en pouco máis dun ano O texto rexeitado o día 17, elaborado por un Consello Constitucional composto maioritariamente por membros da extrema dereita e da dereita, aínda que poida parecer difícil de crer, era moito máis regresivo que a Constitución vixente; por iso contou co apoio unánime das elites económicas, mediáticas e políticas, que lanzaron un discurso a favor da vida, da seguridade cidadá e de voto de castigo ao Goberno Boric. Pero eses tres elementos discursivos provocaron un efecto rebote, levantando un importante movemento de rexeitamento, que uniu na petición do voto negativo ás forzas políticas e sociais que apoian o Goberno, con outras que son moi críticas co mesmo por considerar que non está a levar adiante as transformacións que o país precisa. Por se non chegaba coa complexidade descrita, non debemos esquecer que esta é a segunda proposta constitucional rexeitada en pouco máis dun ano, pois o 4 de setembro de 2022 o electorado chileno rexeitou unha anterior elaborada por unha Convención maioritariamente de esquerda, e con importante presenza dos pobos orixinarios; proposta que de aprobarse suporía cortar coas políticas derivadas da enganosa transición democrática chilena. Grandes contradicións O proceso está cheo de contradicións, sendo unha delas o feito de que ao non aprobarse unha nova Constitución segue vixente a de 1980. Pero as contradicións existen, e igual de simplista é considerar que tras catro anos Chile segue na cuadrícula de saída, é pensar que os procesos políticos e sociais van en liña recta. O domingo a extrema dereita recibiu un duro golpe, pois entendían que o desgaste do Goberno e unha vitoria da súa proposta constitucional situarían o seu líder, José Antonio Kast, como favorito cara as presidenciais de dentro de dous anos. Na esquerda, aínda que algunhas voces expresan un excesivo xúbilo, penso que as palabras do dirixente comunista, Juan Andrés Lagos, describen a situación real cando di: "O pobo chileno votou por rexeitar algo que lle ía facer a vida moito máis difícil [...] pero o resultado electoral non é máis que un respiro", e advirte que ou desde o Goberno empezan a adoptar medidas para atallar os graves problemas que ten o país e dar resposta ás reivindicacións da rúa, que á hora da verdade foron a panca que permitiu o cambio no Palacio da Moneda, ou "rematará o goberno cunha cidadanía descontenta e enrabiada".