Mediacións sen espazo

Certa falta de definición e o escepticismo lastran aínda as propostas de mediación entre Ucraína e Rusia. Ata agora, as dúas que transcenderon (Israel e Turquía), fracasaron. A primeira foi de Israel, ao comezo do conflito, a principios de marzo de 2022, cando o entón primeiro ministro israelí, Naftali Bennett, tentou mediar para acabar rapidamente co enfrontamento. Estivo moi preto de logralo cando o presidente ruso, Vladimir Putin, abandonou a súa demanda de buscar o desarme de Ucraína e Zelensky prometeu non unirse á OTAN. En abril de 2022 íase asinar un acordo de paz bilateral. Segundo Bennett, o entón primeiro ministro británico Boris Johnson recibiu a tarefa da Administración Biden de ir a Kíiv e sabotar calquera acordo de paz. Tamén en marzo de 2022, o Goberno turco, tras unhas frutíferas conversas en Istambul entre funcionarios de ambos os países, estableceu coas partes o marco dun acordo interino que, finalmente, naufragou. Máis recentemente, tamén o Papa Francisco deu pasos nesta dirección coa designación do cardeal Matteo Maria Zuppi como enviado para o conflito. O presidente brasileiro, Lula da Silva, igualmente amosou a súa vontade de crear unha especie de "G-20 pola paz", aínda que polo momento non se revelaron moitos detalles. A iniciativa do presidente de Sudáfrica, Cyril Ramaphosa, xunto a outros cinco países africanos (Zambia, Senegal, Congo, Exipto e Uganda), parece máis formal, baixo o paraugas da Fundación Brazzaville, institución creada polo empresario francés Jean-Yves Ollivier, cunha importante bagaxe acreditada na solución de conflitos graves. O que teñen en común todos estes últimos esforzos é que, polo momento, nada é firme e está sobre o papel. O seu escaso eco inicial pode deberse a que todos son conscientes de que mesmo as partes cren que poden gañar a guerra sobre o terreo e amosan pouco interese en implicarse nunhas negociacións que sempre requirirán concesións difíciles de aceptar. Sen deixar de mencionar a influencia dos poderosos actores contrarios a calquera tipo de mediación, claro está. A iniciativa chinesa A única que despegou a certa velocidade é a proposta por China. O seu plan de 12 puntos, presentado en febreiro deste ano, achega, a pesar da súa ambigüidade, un nivel de especificidade que non podemos ver na proposta vaticana, brasileira ou africana. Ademais, reforzouse coa conversa telefónica entre os presidentes Xi e Zelenski e o nomeamento dun enviado especial, o embaixador Li Hui. Movéndose entre varias capitais (Kíiv, Varsovia, Moscova, París, Berlín...) trata de identificar os puntos comúns dos que tirar para construír a mesa de negociación coas doce patas da súa proposta. China é o único dos cinco membros permanentes do Consello de Seguridade da ONU que aínda pode esperar influír no líder do Kremlin Independentemente dos matices, a misión de Li Hui enfróntase a un importante nivel de escepticismo en Europa, máis mitigado nuns (Francia) que noutros (Alemaña). Ademais de Europa, EUA é parte fundamental da disputa e a iniciativa de mediación chinesa en Washington tivo un efecto directo tanto nos debates internos, nos que cada vez medran os partidarios de aliviar as tensións apostando pola moderación, como nas relacións sino-americanas, que atravesan un dos peores momentos da historia recente. O ton pesimista dos presaxios é pouco tranquilizador. De feito, poucas semanas despois da chamada entre Xi e Zelenski, tivo lugar en Viena un encontro entre Wang Yi, director central de Asuntos Exteriores do PCCh, e Jack Sullivan, conselleiro de Seguridade Nacional da Casa Branca. A reunión foi o intercambio diplomático de maior nivel desde a destrución do globo espía chinés por parte do Pentágono o 4 de febreiro. Pero non se informou de avances substanciais. Poder de influencia Os activos que posúe Beijing para que a súa proposta prospere son fundamentalmente dous: a recoñecida capacidade de influencia no Kremlin e o amplo abano de relacións que mantén con Kíiv. A día de hoxe, China é o único dos cinco membros permanentes do Consello de Seguridade da ONU que aínda pode esperar influír no líder do Kremlin, cada vez máis dependente de China a raíz das sancións occidentais. Por outra banda, a relación de China con Ucraína experimentou os seus altibaixos pero o propio Zelenski tivo coidado de preservala, evitando condenar abertamente a súa proposta de mediación. Vinte anos despois do establecemento das relacións diplomáticas oficiais en 1992, en 2011 ambas capitais constituíron unha asociación estratéxica, que aínda está en vigor. En China, a implicación mediadora é valorada, en xeral, positivamente, pois contribúe a reforzar internacionalmente unha imaxe comprometida coa procura da paz. Pero diversas figuras, como Wang Yiwei, profesor da Universidade Renmin e experto en estudos europeos, consideran a proposta tan pouco realista como esperar a vitoria dun ou doutro no campo de batalla. Trala súa recente xira por Europa, Li Hui veulles dar a razón. A guerra anégao todo.