O EZLN fai 30 anos nun Chiapas devastado pola violencia contra as indíxenas

Hai 30 anos, o 1 de xaneiro de 1994, o Exército Zapatista de Liberación Nacional (EZLN) lanzou unha declaración de guerra contra o Estado mexicano polas condicións de abandono, pobreza e racismo cara a poboación indíxena, exixindo así unhas condicións de vida dignas, xustas e iguais para os pobos orixinarios. Os zapatistas tomaron polas armas cinco cabeceiras municipais do Estado de Chiapas: San Cristóbal de las Casas, Altamirano, Las Margaritas, Ocosingo e Chanal. Estalaba así a chamada guerra contra o esquecemento que convertería o EZLN nun exemplo global de autonomía fronte ao modelo capitalista ao exixir tanto o recoñecemento dos pobos indíxenas como a fin da súa dominación e explotación. O EZLN, que naceu como un grupo armado, transformouse nun movemento ideolóxico e político que puxo na axenda nacional a marxinación dos pobos orixinarios. No seu territorio de influencia, en Chiapas, xeraron autogoberno baixo a premisa de que "outro mundo é posíbel". Crearon un sistema de comunidades autónomas autosostíbeis nos que dispoñen de escolas, vivendas, traballo e sistema de saúde. Isto, segundo o EZLN, débese á recuperación e ao traballo da terra. Facer isto permitiulles, aseveran, vivir en asentamentos libres de feminicidios e cun sistema de xustiza e seguridade no que desenvolven unha civilización próspera. Reestruturación da autonomía Os festexos polos 30 anos do EZLN -que decorren desde o pasado 23 de decembro até o 7 de xaneiro- terán lugar no medio dun proceso de organización da autonomía zapatista. O EZLN decidiu reestruturar os seus territorios creando novas estruturas de tipo comunitario. Así o anunciou o 5 de novembro de 2023 o subcomandante insurxente Moisés nun comunicado no que deu conta da desaparición dos Municipios Autónomos Rebeldes Zapatistas, coñecidos como Marez, e das Xuntas de Bo Goberno. "Desde hai algúns meses, e despois dunha longa e profunda análise crítica e autocrítica, e de consultar todos os pobos zapatistas, decidiuse a desaparición dos Marez e das Xuntas de Bo Goberno", inicia o comunicado do subcomandante Moisés titulado "Cuarta parte e primeira alerta de aproximación. Varias mortes necesarias". Unha comunicación que forma parte dunha serie de até 20 textos nos que o EZLN debulla ao longo dos meses os cambios que sufrirá a estrutura organizativa do zapatismo. México descúlpase oficialmente ante as vítimas da matanza de 1997 en Chiapas Mais a pesar de que a mensaxe do subcomandante poida levar a entender a disolución da organización zapatista, nada máis lonxe da realidade. Os gobernos zapatistas están a vivir un proceso de reestruturación froito dunha nova realidade que, aínda que é global, ten impactos locais. A nova estrutura organizativa propón que o mando e a coordinación da autonomía desprázase directamente ao pobo e ás comunidades, e non a Marez e Xunta de Bo Goberno. Isto responde a un proceso de autocrítica, tres deles nos que estudaron a nova proposta para pola finalmente en práctica. Identificaron que a estrutura de Goberno até o momento, piramidal, xa non era funcional, pois o distanciamento entre pobo e autoridades era cada vez maior. O EZLN disolveu as Marez e as Xuntas de Bo Goberno para crear novas estruturas autónomas Así, o poder que noutrora ostentaban os Marez e as Xuntas de Bo Goberno recaerá agora nos Gobernos Autónomos Locais (GAL), base que sostén a autonomía dos pobos zapatistas.Alén diso, e segundo sinala o subcomandante Miguel, as "múltiples emerxencias mundiais e locais" levaron o zapatismo a reestruturarse para resistir. Mentres practicamente a totalidade de México vive un proceso de descomposición social, en Chiapas pódese observar un sentido contrario: comunidades administrando os seus territorios, garantindo os bens necesarios para o día a día. Segundo datos achegados polo Centro de Dereitos Humanos Fray Bartolomé de las Casas, desde o ano 2019 até outubro de 2022, rexistráronse 190 ataques paramilitares ás bases de apoio ao EZLN. Uns ataques que inclúen desde secuestros, roubos, envelenamento das augas, asasinato de gando, cobro de dereito de paso e incluso desprazamento forzado. E é que Chiapas desborda violencia, desde enfrontamentos entre organizacións criminais, disputas entre grupos políticos en municipios de diferentes rexións, grupos de autodefensas e paramilitares que aparecen e desaparecen. Todo coa complicidade e, ás veces, ante a incapacidade, das propias autoridades. Neste marco é, tamén, no que o zapatismo fundamenta a súa reorganización: "para aumentar a defensa e seguridade dos poboados e da nai terra en caso de agresións, ataques, epidemias, invasión de empresas depredadoras da natureza, ocupacións militares parciais ou totais, catástrofes naturais e guerras nucleares. Preparámonos para que sobrevivan os nosos poboados, incluso illados uns doutros". Buscan así, que este movemento anticapitalista que inspirou milleiros arredor do mundo, sobreviva outros 30 anos máis. Efrontamentos entre o zapatismo e López Obrador O EZLN denuncia a violencia desatada no Estado de Chiapas e a "negación, inacción e complicidade criminal tanto do Goberno estatal como do federal". "Ante a acción e omisión das autoridades estatais e federais fronte ao crime actual e o anterior, tomaremos as medidas pertinentes para que se aplique a xustiza aos criminais da Organización Rexional de Cafeticultores de Ocosingo (Orcao) e os funcionarios que o apadriñan", denunciou o EZLN en xuño nun comunicado lido en múltiples manifestacións en México no que advertían de que "Chiapas está ao fío da guerra civil". A paz, di o EZLN, comezou a destruírse coa incursión en Chiapas da Orcao, un grupo paramilitar ao que acusan de estar aliado con grupos do narcotráfico e políticos locais, que reprime as comunidades zapatistas para roubarlles as terras. O confronto co Goberno federal que preside o progresista López Obrador ten outro punto quente en novos proxectos de infraestruturas. O EZLN e o Congreso Nacional Indíxena (CNI) denuncian as afectacións que sofre a súa poboación polas megaobras no surleste mexicano, como o Tren Maia e o Corredor Transístmico. “México ten un Goberno traidor", di o CNI, que asegura que a construción deses proxectos "pon en risco os pobos e condénaos a vivir na miseria”.