Cando falemos de Chile non esquezamos aos Chicago Boys

Veñen de facerse cincuenta anos do golpe de Estado que derrocou o presidente Salvador Allende, pondo fin pola forza das armas á chamada vía chilena ao socialismo, unha vía que consideraba posíbel por medio de eleccións e de modo pacífico construír o socialismo. A maior parte das referencias que se teñen feito nas últimas semanas ao golpe de Chile centráronse nas figuras de Allende e Victor Jara, no sacrificio de ambos, e na posterior represión durante a ditadura de Augusto Pinochet, facendo referencia nalgúns casos ao papel dos Estados Unidos como organizador do golpe. Trasládasenos que o golpe de Estado impuxo unha ditadura sanguenta que supón un buraco negro na historia de Chile, buraco negro que podemos exemplificar na famosa imaxe do fotógrafo holandés Chas Gerretsen que recolle a un Augusto Pinochet con uniforme militar e lentes escuros, sentado cos brazos cruzados. Todo o anterior é necesario lembralo, pero pouco se afonda noutros elementos centrais daquel golpe que deixaron forte pegada na realidade chilena. A ditadura de Pinochet converte Chile en campo de probas dun novo modelo económico dentro do sistema capitalista; o neoliberalismo Tubo de ensaio do neoliberalismo A ditadura de Pinochet, sobre todo a partir de 1974, converte Chile no principal campo de experimentación dun novo modelo económico dentro do sistema capitalista; modelo que coñecemos como neoliberalismo, imposto posteriormente en todo o planeta e que no caso de Europa tivo en Margaret Thatcher a súa principal executora. Modelo económico do que non demos saído aínda, pois a globalización é só unha reformulación. Ducias de mozos chilenos financiados pola Axencia de Estados Unidos para o Desenvolvemento Internacional-Usaid, entidade dependente do Departamento de Estado non moi coñecida pero tan importante como a CIA na función de desestabilizar Estados non submisos ao imperialismo, formáranse nos anos sesenta na Universidade de Chicago. Paralelamente profesores norteamericanos impartían aulas en Chile. Uns e outros puxeron as bases para a construción dun capitalismo "puro" e sen restricións, un capitalismo neoliberal que afondou nas desigualdades e na des-regulación das relacións laborais. Baseándose nun documento chamado O Ladrillo, elaborado un ano antes do golpe entre outros por quen posteriormente sería un dos ministros de economía da ditadura, puxeron en marcha medidas como a privatización de empresas públicas, recorte do investimento público e reformas que abriron as portas do sistema de pensións, do ensino e da sanidade a empresas privadas que pasaron a xestionar con criterios economicistas, e por tanto con obxectivo de obtención de lucro, o que deberían ser servizos públicos. Chile converteuse nun país de tremendas desigualdades, agachadas detrás da mentira que se mantén aínda hoxe de ser o pais máis europeizado de América Latina e de que vive nunha especie de estado de benestar capitalista, semellante ao que existiu en parte de Europa occidental até a aplicación entusiasta do dogma neoliberal, asumido tanto pola dereita como pola social-democracia. Moito máis que economía Pero ao falarmos de neoliberalismo non podemos quedar só co apartado económico, pois para impoñerse no seu momento e manterse na actualidade, precisa contar cun armazón ideolóxico forte. En Chile producíronse estoupidos de indignación e grandiosas mobilizacións sociais en 2019 e 2020, que impulsaron o acceso de Gabriel Boric á Presidencia; pero eses dous elementos non foron suficientes para impedir unha derrota no plebiscito sobre unha nova Constitución máis progresista só seis meses despois do acceso de Boric ao Palacio da Moeda, derrota que se repetiu o pasado 7 de maio na elección dos integrantes do organismo encargado de redactar unha proposta de nova Constitución, gañada de forma amplamente maioritaria pola dereita e a extrema dereita. Cincuenta anos despois daquel 11 de setembro, Chile ten aínda un longo camiño por andar; como ten sinalado o filósofo Pierre Dardot, o neoliberalismo deixa unha fonda pegada na poboación, creando unha subxectividade propia que leva moitas veces a quen poden ser máis favorecidos polo cambio social a apoiar aos seus verdugos; caendo moitas veces a esquerda no erro de non querer construír unha subxectividade alternativa que permita dar corpo ás súas propostas.