1,5ºC durante 12 meses: o clima dá unha "advertencia á humanidade"

Entre o comezo de febreiro de 2023 e o final de xaneiro de 2024 a media da temperatura global situouse 1,52 graos Celsius por riba dos niveis da época preindustrial, revelou hoxe o Servizo de Cambio Climático Copernicus (C3S) da Unión Europea (UE). Ademais, “2024 comeza con outro mes récord”, laiouse Samantha Burgess, directora adxunta do C3S, ao comunicar que foi o “xaneiro máis cálido rexistrado” ao superar a anterior marca -fixada en 2020- cun exceso de temperatura de 1,66ºC, no que xa foi o oitavo mes consecutivo que bate récords de calor. No sur de Europa, no centro e oeste de Asia, no noroeste de África e no leste do Canadá as temperaturas rebordaron á alza, explicou a entidade, mentres se mantiveron por baixo da media en partes do norte de Europa, o oeste do Canadá ou na rexión central dos Estados Unidos. En paralelo, o leste africano ou a península Arábica tiveron condicións máis secas que as usuais, o mesmo que aconteceu en Chile, onde a combinación da seca cunha onda de calor contribuíu a desatar incendios no país que mataron máis de 130 persoas, afectaron 15.000 vivendas e provocaron danos por valor de 930 millóns de euros. Estes datos chegan após converterse 2023 no ano máis quente no planeta desde que existen rexistros, e “probabelmente” o máis quente “nos últimos 100.000 anos”, detallou a propia Burgess en xaneiro, con 1,48ºC por riba dos niveis preindustriais. A directora adxunta do C3S subliñou que “a redución rápida das emisións de gases de efecto invernadoiro é a única maneira de deter o aumento das temperaturas globais”, un problema xerado principalmente pola queima de combustíbeis fósiles, que a pesar das sucesivas alertas científicas e das marcas que se están a bater segue a medrar ano tras ano. O cambio climático aumentará os efectos dos maremotos Todo isto malia que o acordo final da Conferencia sobre Cambio Climático da Organización das Nacións Unidas (ONU) de finais de 2023 nos Emiratos Árabes Unidos (COP-28) recolle que as emisións deben reducirse 43% até 2030 en relación ás de 2019 para aspirar a limitar a mudanza climática a 1,5ºC. Este limiar, estabelecido na COP-21 que decorreu en Francia en 2015, sinala o punto a partir do que as consecuencias do quecemento global aumentarían exponencialmente, incrementando a porcentaxe de poboación que sufriría condicións climáticas mortais e o risco de cruzar puntos de inflexión irreversíbeis, como un desxeo masivo das capas de xeo nos polos. O récord divulgado hoxe polo observatorio da UE non viola os acordos da COP-21 posto que os requisitos do pacto contemplan que para considerar consolidado o aumento de temperatura se ten que producir ao longo dun rango de tempo maior, porén, constitúe “claramente unha advertencia para a humanidade de que estamos avanzando máis rápido do agardado cara ao límite”, apuntou Johan Rockstrom, co director do Instituto Potsdam para a Investigación do Impacto Climático. O científico detallou que “vemos o custo, os custos sociais e os custos económicos”, así como que estes niveis de temperatura “prexudican moito en termos de ondas de calor, secas, inundacións, tormentas reforzadas e escaseza de auga en todo o mundo”. O "principio da fin" dos combustíbeis fósiles queda fixado na COP-28 O impacto no mar A pasada semana o aviso chegou procedente dos océanos. O 31 de xaneiro, moitos meses antes do punto no que habitualmente as temperaturas da superficie do mar son máis altas, alcanzouse unha media de 21,12ºC, a máis alta rexistrada endexamais entre os paralelos 60º, informou o Instituto de Cambio Climático da Universidade de Maine. Nese sentido, Copernicus ratificou que en xaneiro a temperatura global da superficie do mar rozou os 21ºC, apenas 0,01ºC debaixo do récord de agosto de 2023, e a organización Meteored sostivo que desde marzo de 2023 o mar está máis quente que calquera ano rexistrado con anterioridade. O quecemento dos océanos, que cobren 70% da Terra, é especialmente preocupante pola súa interacción coa mudanza climática. Arredor de 90% do exceso de calor xerado polo quecemento global é absorbido polos océanos, do mesmo xeito que un terzo das emisións de gases de efecto invernadoiro. Mares máis quentes supoñen máis humidade na atmosfera, o que implica un clima máis imprevisíbel con ventos e chuvias máis fortes. Sobre este asunto, un estudo publicado na revista Proceedings of the National Academy of Sciences corroborou que os furacáns aumentaron de forma considerábel a súa potencia nos últimos anos polo quecemento global. Asemade, 2023 foi o ano “no que a dinámica oceánica simplemente volveuse tola”, denuncia Rockstrom. Nese exercicio coñeceuse que o ritmo de desxeo da Antártida xa está a afectar ás redes de correntes oceánicas, un dos compoñentes chave dos sistemas climáticos. No caso do Atlántico, detectouse unha debilitación nas correntes que pode reducir até 5ºC as temperaturas medias da beira europea. Os glaciares do Perú e Colombia, en risco extremo polo cambio climático: perden máis da metade do xeo Os efectos do fenómeno de El Niño Un dos elementos vinculados coas variacións climáticas é o fenómeno de El Niño, que tende a elevar a temperatura do ar e do mar no leste da área ecuatorial do océano Pacífico. Non obstante, o investigador climático do Club de Roma Leon Simons desbotou que fora determinante ao detectarse unha suba das temperaturas “moito maior” que en 2016, cun El Niño moito máis intenso que o actual. Precisamente este fenómeno foi abordado polo C3S, que sinalou que xa se está a debilitar ao traspasar o seu pico. Tamén se vencellou co fenómeno á seca extrema do pasado ano na bacía do Amazonas, cos niveis de auga máis baixos en 120 anos, o que obrigou Manaos e outras 20 urbes brasileiras a declarar o estado de emerxencia á vez que se facía imposíbel o transporte por vía fluvial, a máis utilizada na rexión. Así e todo, un estudo de World Weather Attribution divulgado a finais de xaneiro concluíu que o responsábel foi o cambio climático, non El Niño. Xa en 2024, o verán austral deixou temperaturas por riba dos 40 graos en Australia, México, a Arxentina ou Colombia, ao tempo que se desencadeou unha vaga de incendios neste último país. No Estado estadounidense de California morreron nove persoas durante unha serie de tormentas en febreiro que causaron “inundacións repentinas que ameazan a vida”, advertiu o Servizo Meteorolóxico Nacional. A isto sumáronse as nevadas que canda os fortes ventos fixeron moi difíciles os desprazamentos. As autoridades transmitiron que o número de vítimas pode subir a medida que se retire a auga e a neve. O cambio climático ameaza con reverter os avances en saúde segundo a OMS No continente europeo as alteracións climáticas dos últimos meses tamén tiveron un importante impacto nos cultivos de inverno. No norte de Europa víronse danados en Dinamarca, Estonia, Letonia ou Lituania, ademais dos Países Baixos e Bélxica, en todos estes casos por mor das excesivas chuvias ou polas ondas de frío. As precipitacións e as altas temperaturas foron as que golpearon os cultivos en Alemaña, Austria, Chequia e Polonia, namentres na costa mediterránea do Estado español e Italia a seca foi a causante dos danos. Condicións similares, con menos chuvias e máis temperatura que a media, orixinaron cultivos pouco desenvoltos en Marrocos ou Alxeria. A Galiza supera os 20ºC en xaneiro Pontevedra, A Coruña, Compostela, Vigo, Lugo ou Ourense pasaron nalgún momento de 20ºC en xaneiro, un mes “extremadamente” cálido na Galiza, indica Meteogaliza. Cunha temperatura 1,9ºC por riba dos valores usuais, foi o xaneiro máis quente desde o de 1966, mais un mes “normal” no tocante ás precipitacións. Ao respecto do Estado español, dúas vilas do País Valencià, Calles e Gavarda, marcaron a temperatura máis alta nunca rexistrada en xaneiro en Europa, 30,7ºC.