O mentireiro verdadeiro

"Non me pidades que sexa mellor que os propios deuses", clamaban os homes da antigüidade. A frase tiña truco, claro, porque os deuses, naquela altura, tiñan os mesmos vicios e virtudes que os humanos: os humanos fixeran aos deuses á súa imaxe e semellanza, e non ao revés. O teatro de Raúl Dans sempre parte desa hipótese: de que mesmo os deuses son vítimas das tentacións. Só un home bo / Raúl Dans / Edicións Positivas / 2020 / 10 euros Só un home bo, gañadora do Premio Laudamuco de teatro e editada por Positivas, anda a voltas coa idea de destino, talvez de que o destino está contido no pasado. Como noutras obras do autor, a idea de que hai un segredo pretérito que opera sobre o fado das personaxes envolve unha trama escura que mestura a serie negra co Edipo Rei de Sófocles, ou se se prefire, Breaking Bad coa traxedia grega. En certo sentido, non é que os mesture, senón que ambos os xéneros responden a unha dinámica semellante: a brillante carpintaría dramática de Dans logra que se axusten os seus tempos para dar vida a unha trama tan alucinada como realista. Non se di por ningures, mais a sombra do caso Alcasser proxéctase sobre unha intriga que se inicia cando un home que secuestrou e asasinou unha rapaza –e cuxo corpo non se atopou nunca– sae do cárcere e se instala na mesma localidade na que vive o pai da vítima. A partir dunha situación propia da prensa sensacionalista, Dans debuxa un mapa de moitas das cicatrices que atravesan unha sociedade na que a ambición de poder, a corrupción e a deshumanización marcan unha pauta que, como o destino que guía as personaxes tráxicas, a sociedade civil segue cegamente. Mais non se trata só dun fresco político encuberto nas ropaxes dunha noticia da páxina de sucesos. Dans transcende a circunstancia para provocar unha reflexión sobre o mal, sobre a capacidade dos humanos de inflixir un dano insoportábel ao próximo, mesmo sen demasiada consciencia. Pensemos nos tiranos –tal e como a palabra se entendía nas civilizacións clásicas– que actuaban polo ben dos seus súbditos, levaban a cabo reformas audaces e mesmo exercían de mecenas. Xa Aristóteles, o amigo da verdade, advertía de que aquela forma de goberno acumulaba os defectos da democracia e da oligarquía. As personaxes de Dans –poliédricas, contraditorias, esplendidamente deseñadas– teñen unha relación ambigua con esa verdade que buscaba o filósofo: saben que nela reside un perigo que pode destruílos –como destruíu a Edipo– mais non poden deixar de circundala, como as avelaíñas que acoden á luz mesmo a risco de perecer abrasadas. Só un home bo é unha desas obras que non deberían estar ausentes dos escenarios. Mais mentres iso non sucede, temos a oportunidade de gozala como unha literatura de largo alcance e ambición.