Xosé Lois Lamazares: "O futuro pasa por potenciar proxectos vencellados ao territorio"

—A galleta mariñeira de Daveiga saíu ao mercado en xuño de 2006, logo dun ano de preparativos para confeccionar tanto o propio produto como o modelo de negocio. Como xurdiu este proxecto? Os promotores somos tres irmáns. Traballaramos en Vigo e Pontevedra e levabamos un tempo dando voltas a algún proxecto que nos permitise volver ao noso concello, Rodeiro, e logo de valorar diferentes ideas decidímonos finalmente polas galletas mariñeiras. Nós coñecéramos un produto moi semellante nunha viaxe que fixéramos a Bos Aires en 2003, vímoslle potencial e decidimos apostar por iso pensando que sería unha boa opción para emprender. —A mariñeira preséntase como unha adaptación moderna do 'pan de barco', un dos produtos estrela das travesías marítimas debido á súa conservación. Que semellanzas ten a galleta que fabrica Daveiga con este alimento centenario ou, pola contra, que aspectos a diferencian? A mariñeira recolle ese concepto de conservar o pan de forma natural con esa solución que xa atoparan os mariñeiros daquela. O obxectivo principal era conservalo para as longas travesías, e de aí xurdía ese pan seco, que se conservaba mellor e durante máis tempo. Partimos desa idea, mais a nosa formulación non se parece en nada á daquela. Nós usamos fariña de trigo combinada con graxa de manteiga de leite, no caso da galleta tradicional, e aceite de oliva virxe extra, noutras variedades da mariñeira, e naquel momento non se usaban eses ingredientes. —Diría vostede que a mariñeira é un produto único no mundo? A partir desa idea de galleta salgada buscamos diferenciarnos doutros produtos semellantes que xa había no mercado como o 'cracker'. Sempre buscamos facer unha galleta o máis saudábel posíbel, libre de aditivos, de conservantes ou de saborizantes. Non pretendemos competir con eses outros produtos, senón diferenciarnos claramente. Introducimos as sementes nas galletas para chegar ao mercado máis 'saudábel', que funciona moi ben en Portugal —Hoxe Daveiga conta cunha ampla oferta, con máis dunha vintena de variedades da mariñeira á venda. Quixemos ampliar as nosas referencias para adaptalas ao consumo propio da hostalaría e a restauración. Tamén incorporamos, hai anos, as sementes na fórmula das galletas para chegar tamén ao mercado máis 'saudábel', que está a funcionar moi ben en Portugal. O propio mercado foinos dando pistas ou ideas para seguir desenvolvendo a nosa liña de produtos. —Que cifra de volume lles supón esa liña ecolóxica? Arredor de 10% da produción total, e a nosa facturación total rolda os 6,5 millóns de euros anuais. Chegamos a fabricar uns 1,2 millóns de quilos de galletas entre todas as variedades. —Vostede explicou nunha entrevista anterior en Nós Diario que nun primeiro momento querían asentarse en Rodeiro, mais pola falta de recursos dispoñíbeis para emprender o negocio mudáronse a Chantada. Con todo, apostaron igualmente por fuxir das cidades e construír a fábrica nun concello do interior do país, nun momento, hai case dúas décadas, no que o rural xa padecía un forte despoboamento. Desde o primeiro, momento quixemos integrar o proxecto empresarial no noso lugar de orixe, iso foi o que motivou o nacemento de Daveiga. Queriamos volver a Rodeiro cun proxecto autoxestionado, cunha produción responsábel e que contribuíse ao desenvolvemento local. Tamén marcou o proxecto a nosa aposta na economía social, cun modelo participado polos traballadores e traballadoras, que teñen todo o protagonismo. Cremos que os traballadores non son simples recursos, senón que constitúen unha parte fundamental do proxecto, e iso foi o que motivou, e segue a motivar, a nosa estratexia. Todos os traballadores e traballadoras con contrato fixo teñen a opción de facérense socias da empresa —De feito, a empresa, Lugar da Veiga S.L.L., está constituída como sociedade limitada laboral. En que se diferencia este modelo do que aplican outras compañías do sector alimentario, que na súa meirande parte son sociedades anónimas? Basicamente, dentro dun modelo de economía social, ben sexa unha cooperativa ou unha sociedade laboral, que eran as dúas opcións que manexabamos, o propio cadro de persoal forma parte da empresa, todos os traballadores son socios. É un proceso limitado ás persoas con posto fixo, para evitar entradas e saídas no accionariado, e ser socio ou socia non é obrigatorio, mais cada ano abrimos un proceso de ampliación de capital para que entre quen así o desexe. Agora mesmo temos 71 persoas con contrato indefinido, das cales 54 son socias. —Daveiga semella demostrar que outro modelo de negocio, no que as e os traballadores desenvolven un papel esencial nunha empresa que tamén é súa, é tamén posíbel. Hai moitos aspectos na relación laboral, alén do propio modelo participativo e de reinvestir os excedentes para seguir medrando, que é algo que tamén forma parte da nosa estratexia. E, aínda que normalmente ese reinvestimento ten unha maior prioridade, cando temos beneficios e se reparte unha parte, todos os traballadores socios participan tamén dese reparto. Mais unha sociedade laboral permite tamén unha maior flexibilidade na organización do traballo, a xente dispón de moita máis información e mesmo unha maior estabilidade, xa que, en momentos de recesión económica e caída da facturación, o despedimento é a última opción que se valora. Entre todas e todos buscamos outras alternativas para redistribuír a carga de traballo. —A economía galega depende cada vez máis do sector servizos, malia que podemos observar que o país ten tamén un enorme potencial industrial e no sector agroalimentario. Sempre se fala da importancia de fixar poboación no rural e de desenvolver estes concellos, mais é moi difícil se non transformamos os produtos primarios e creamos un valor engadido. A produción primaria ten que existir, é evidente, porque as terras non poden quedar sen traballar, pero precisamos tamén esa transformación, que é vital. Aquí hai moitas empresas vinculadas ao rural, que transforman os produtos da agroindustria, mais na maioría dos casos obedecen a estratexias externas, e non podemos depender das estratexias doutros. Iso pode valer agora, mais ollando cara ao longo prazo, o futuro pasa por potenciar proxectos vencellados ao territorio, porque se non é moi complicado. Tivemos esa experiencia aquí, na Galiza, e o feito de que non se desenvolvese a creación de valor engadido lévanos a ter modelos e estratexias de fóra que non imos controlando. O mercado estatal avanza ben mais a un ritmo lento; Portugal supón a metade da nosa facturación —Hoxe as mariñeiras están presentes en moitos supermercados, restaurantes e fogares galegos, mais... Que repercusión están a ter a nivel internacional? Polo de agora, fóra de Portugal temos moi pouca presenza. Si traballamos con outros países, sobre todo dentro da Unión Europea, logo dun importante traballo comercial desenvolvido ao longo dos últimos anos. Son mercados nos que non é 'chegar e encher', hai que ir picando pedra aos poucos para lograr resultados. —Mais Portugal si é un cliente importante de Daveiga? O mercado portugués é moi importante para nós, xa que hoxe supón máis da metade da facturación total. E penso que iso demostra que temos un mercado próximo ao que moitas veces damos as costas, mais é moi interesante e mesmo, cando menos para nós, moito máis doado de penetrar que o mercado estatal, onde nos está a custar especialmente. Estamos contentos cos resultados que obtemos en Catalunya, Euskadi ou a zona do Levante, pero foi máis fácil en Portugal. É curioso porque o vemos como un mercado lonxano, mais está aí. Os proxectos afincados no rural e apoiados na economía social poden estar ao nivel, e mesmo por riba, dos modelos convencionais —Aínda que a expansión internacional das galletas mariñeiras vaia amodo, o certo é que xa recibiu múltiples recoñecementos: Daveiga leva anos aparecendo no ránking do Financial Times de empresas europeas que máis medran. Desde 2013 tivemos un crecemento exponencial a nivel de facturación. O ránking do Financial Times non deixa de ser unha estatística que ten en conta variábeis económicas e tamén a potencialidade da empresa. Para nós a visibilidade é algo que achega moito, mais non estamos pendentes diso. Si que nos interesan recoñecementos como o selo Ardán de boas prácticas empresariais, porque iso demostra que os proxectos afincados no rural e apoiados na economía social poden estar ao nivel, e mesmo por riba, dos modelos convencionais. —Que deparará o futuro ás mariñeiras? Agora estamos nun momento de incerteza económica. Comezamos a saír da crise derivada da pandemia mais agora a situación agudizouse pola guerra en Ucraína. Sabemos que temos un gran potencial no mercado estatal, que é algo estratéxico. Na Galiza e Portugal xa estamos ben posicionados, malia que cremos que aínda podemos seguir medrando. Nós producimos un único produto, a galleta mariñeira, mais estamos seguros de que temos moito percorrido por diante, e imos dedicar o máximo esforzo e recursos a continuar medrando tamén no mercado internacional.