Tanxugueiras: "Temos unha fe cega na lingua e a cultura galegas"

Tanxugueiras vén de ser elixida a Palabra do Ano 2021 na votación impulsada pola Real Academia Galega. Este topónimo pouco coñecido da xeografía galega está a cobrar un protagonismo inédito nos últimos meses grazas á banda homónima de Aida, Olaia e Sabela, tres cantareiras que se definen como 'ionquis' das actuacións en directo e reciben con grande entusiasmo o "orgullo de pobo" que se está a conformar na Galiza a raíz da súa participación no concurso previo a Eurovisión. O tema co que participan, Terra, superou o medio millón de escoitas menos de 24 horas despois da súa publicación. Hoxe a ninguén lle resulta xa estraño o termo 'Tanxugueiras', e tampouco dubida ninguén da súa enorme achega á difusión da música, a lingua e a cultura propias do país. O Réxime franquista impediu en 1968 que Joan Manuel Serrat empregase o català en Eurovisión; medio século despois, dúas mulleres de Teo e outra de Ribeira están dispostas a rachar máis unha barreira para a Galiza. A súa presenza no Festival de Benidorm xa parecía encamiñada en setembro, cando o tema Figa foi elixido polas 'eurofans' como favorito para representar o Estado español en Eurovisión. Finalmente, a nova confirmouse este mesmo mes. Que supuxo para Tanxugueiras ser unha das 14 candidatas deste certame? Sentimos moitísimo orgullo de que o galego estea representado por fin nun escenario así. É moi fermoso ver este orgullo 'de pobo', onde todo o mundo está unido por unha causa. Para nós é unha inmensa ledicia e toda unha honra poder elevar o galego ao máis alto, e que todo o mundo vexa que aquí hai unha cultura milenaria magnífica. Toda esta experiencia non a vemos só como algo noso, senón de todos os galegos e galegas, e sentimos un orgullo enorme de ver esta unión do pobo e á xente tan orgullosa de ser galega Hoxe na Galiza semella haber, como di vostede, un orgullo 'de pobo', con todo un país pendente dun grupo musical. Que senten ao recibir todas estas mostras de apoio? Toda esta experiencia non a vemos só como algo noso, senón de todos os galegos e galegas, e sentimos un orgullo enorme de ver esta unión do pobo e á xente tan orgullosa de ser galega. É algo indescritíbel, xa que nós somos galegas, a nosa pel respira galego por todos os lados... É gratificante que a xente estea orgullosa de onde é. O seu nome está a espertar un enorme interese en todo o Estado español, e figura como favorito en moitas das 'quinielas' do Festival de Benidorm. Como afrontan esa actuación? As Tanxugueiras gañamos moito en directo pola nosa forza e temos moita gana de tocar a canción, somos unhas 'ionquis' do directo. Estamos desexando estar alí e que todo o mundo o vexa. Hai xente, non só da Galiza e do resto do Estado, senón de toda Europa e de todas as partes do mundo, que está tola co tema que levamos, Terra. Moitas persoas pregúntanse: "Que é isto? Que falan?". Teñen interese e están intentando saber o idioma, de onde é... Todo isto xa é incríbel. No mesmo día en que se publicou, Terra superou o medio millón de reproducións e liderou diferentes listaxes de tendencias musicais de todo o Estado. Foi bestial, creo que é algo que non asimilaremos no que nos queda de vida. É moi 'heavy' o que nos está a pasar, non só a nós, senón a todas as linguas que por desgraza son minorizadas, que parece que non poden dar máis de si, como o euskera, o català ou o asturianu. Todas esas linguas que tiñan que ser xa 'oficialísimas'. Creo que todas estamos súper contentas. Galegas, asturianas, vascas... Estamos a facer un traballo en equipo, unha irmandade moi bonita. Eu percibo iso, irmandade, que é unha palabra que me encanta porque creo que reflicte moi ben o carácter das Tanxugueiras, e estamos emocionadas por todo o que está a pasar. Creo que aprender unha lingua é sempre unha riqueza, unha apertura de miras cara a outras culturas e idiomas, e penso que estamos a unir todas esas linguas minorizadas coa mensaxe de que vimos para quedar Na letra da canción que tocarán en Benidorm fan unha chiscadela a todas esas linguas a través do verso que di "non hai fronteiras". Cre que isto pode contribuír a afianzar ese vencello cultural entre os diferentes pobos do Estado, e que unha persoa de Euskal Herria ou Catalunya poida ver nas Tanxugueiras a súa representante para Eurovisión? Iso é o que pretendemos. Desde cando saber un idioma é sinónimo de "menos"? Todo o contrario, é moi positivo. Eu son moi mala cos idiomas [ri], mais falaría todos os do mundo se puidese. Creo que aprender unha lingua é sempre unha riqueza, unha apertura de miras cara a outras culturas e idiomas, e penso que estamos a unir todas esas linguas minorizadas coa mensaxe de que vimos para quedar, para facernos ouvir, e para iso temos que remar todas xuntas. Vemos o sentimento de orgullo que moita xente ten polas linguas e culturas, e iso ponnos os pelos de punta. Non pensei na vida que estaría eu metida nesta guerra. As Tanxugueiras están a ter unha enorme difusión a raíz da participación no Festival de Benidorm. Contaban con recibir tanto apoio fóra do territorio galego? Non esperabamos que fose tan grande, mais si contabamos con que gustase. Non só por nós e pola canción, senón porque hai un gran descoñecemento do que son a lingua e a cultura galegas. Temos unha fe cega nelas, e na riqueza de todo o que ten o país. Sabiamos que ía gustar, ou, cando menos, que ía chamar a atención. Mais tanta repercusión creo que non a esperabamos nin nós nin ninguén. En Benidorm participarán artistas con propostas musicais moi variadas, desde o rap de Rayden ao pop latino das veteranas Azúcar Moreno —que concorreron á edición de Eurovisión de 1990—. Que diferencia ás Tanxugueiras das demais cantantes? Eu creo que nos define a nosa forza, mais tamén a realidade; somos quen somos e non nos avergoñamos de selo e de vir de onde vimos, e creo que iso é moi importante e vai máis aló das fronteiras, da televisión, da radio... A chave é sermos nós mesmas, a forza que temos e o orgullo de pobo. Iso creo que sempre engancha a xente. A última edición de Eurovisión seguírona máis de 180 millóns de persoas en todo o globo. Que suporía para vostedes gañar o certame de Benidorm e viaxar a Turín en maio? Sería incríbel, para nós e para todo o país. Somos humanas e obviamente tamén miramos polo ben do grupo, mais que as Tanxugueiras e a canción Terra fósemos a Eurovisión axudaría a que dunha vez por todas se dea a coñecer o galego e toda a nosa riqueza. Esa é a nosa meta, e creo que o estamos a conseguir. Estamos aquí; como di a canción, "viñemos para quedar", e iso somos nós. Estamos moi agradecidas de que a xente o estea a ver así. E moita xente está indagando na nosa cultura a raíz disto, hai referentes a nivel mundial que o descobren e están a flipar, ven que existe esta lingua, que moita xente non o sabía Vostedes serían as primeiras artistas en representar o Estado español en Eurovisión cun tema escrito nunha lingua diferente ao castelán. Intentouno en 1968, en català, Joan Manuel Serrat, mais o réxime franquista impediuno. Aliás, até o momento a Galiza só enviou unha artista ao certame: Lucía Pérez, en 2011. Que suporía para Tanxugueiras lograr este fito e participar no festival de Turín? Creo que dalgunha maneira xa o logramos, porque que o galego estea aí e sexa escoitado e tan valorado por todo o mundo é impresionante. Mais é certo que chegar aí sería un soño feito realidade, que todo o mundo gozase da nosa lingua, porque temos unha sonoridade preciosa baixo o meu punto de vista, e iso mantereino até a morte [ri]. E moita xente está indagando na nosa cultura a raíz disto, hai referentes a nivel mundial que o descobren e están a flipar, ven que existe esta lingua, que moita xente non o sabía, e é tremendo. "E como foi conservada durante tanto tempo?", preguntan. Pois porque temos a sorte de que a nosa sexa unha das culturas mellor conservadas no mundo. Fixérono posíbel todas as mulleres e homes deste país; sobre todo as mulleres, porque a Galiza é un país cun matriarcado moi marcado no que atinxe á conservación cultural. Aquí temos moita xente traballando cunha grande entrega á causa, e que a xente de fóra sinta interese e indague nisto é incríbel. Se xa flipamos nós coa nosa cultura, imaxina quen non tiña a máis mínima idea de que todo isto existía. Ir a Turín suporía achegar a cultura e a lingua propias da Galiza a todas esas persoas que aínda as descoñecen. Moita xente, non só de Europa, senón de todo o mundo, está seguindo tanto o Festival de Benidorm como o que vai ser Eurovisión, e xa están a compartir o noso vídeo de forma totalmente fanática. Estar aí sería algo incríbel, que a xente vexa isto e pense "pero que idioma é este que engancha tanto? Que maxia!". Eu penso que na Galiza temos iso, maxia, nos cantares e en todo, o que axuda a que a xente estea tan atenta a nós... Isto xa semella unha telenovela! Están enganchados ao noso falar e á nosa forza, esa que tan ben caracteriza este país. En Europa fálanse 84 linguas, mais a meirande parte dos países que participan en Eurovisión fano en inglés. Cre que sería positivo para o festival que os diferentes Estados abrisen a porta a novas linguas, como podería ser o seu caso? Creo que xa sabes a resposta [ri]. Sería algo moi positivo que a xente indague un pouco máis, porque as linguas minorizadas semellan estar agochadas e ás veces mesmo vemos persoas que as falan con vergoña. E eu pregunto, vergoña de que? É marabilloso ter o que temos, non todo o mundo pode presumir de ter unha lingua propia. Nós non podemos estar máis orgullosas, somos galegofalantes de sempre, a nosa lingua materna é o galego, pensamos en galego, soñamos en galego... até cando falo en inglés penso en galego. É algo que temos implícito, e que a xente o valore e estea aí, e sobre todo sendo Eurovisión o escaparate que pode ser para todas as linguas minoritarias, é algo marabilloso que non debemos agochar. Tiñamos moi claro que queriamos transmitir con Terra, que é terra, nunca mellor dito; a cultura, e o agradecemento ás nosas nais e avoas por conservaren esta cultura Terra é un canto á tradición, á forma de cantar das nosas nais e á música propia do país, mais co seu toque de "modernidade". Como foi o proceso de composición deste tema? Foi moi doado. Traballamos con Iago Pico e con el sempre o facemos de forma moi sinxela e con apertura de miras. Tiñamos moi claro que queriamos transmitir con Terra, que é terra, nunca mellor dito; a cultura, e o agradecemento ás nosas nais e avoas por conservaren esta cultura e estas cancións tan bonitas e tan nosas. E, á mesma vez, queriamos darlle ese toque hipnótico e a forza das Tanxugueiras. A fin de contas, as linguas forman parte do noso patrimonio. Claro, indagar un pouco na cultura de cada sitio sempre é unha riqueza enorme. Ás veces fica agochada, semella que é unha vergoña... Eu sempre indago nas demais culturas, porque é interesante ver até onde pode chegar o noso saber. Vivímolo cando tocamos na India, é algo especial. As culturas do mundo únense para facer unha mesma cultura que é o planeta Terra. É evidente que a música ten que actualizarse co paso do tempo, mais vostedes non renuncian a ese canto tradicional do que presumen con orgullo. É algo que facemos desde que comezamos a tocar, e xa o viñan facendo anteriormente outras artistas como Mercedes Peón ou Leilía. Moitos grupos galegos estiveron aí, loitando para que nós puidésemos estar hoxe onde estamos. Nunca esquecemos de onde vimos e quen foron os nosos referentes, iso é esencial. Todas as coplas foron feitas integramente por nós, mais sempre baseándonos en todo iso que queriamos agradecer, metendo sempre palabras que son moi nosas e tamén moi difíciles de traducir. Cando a xente ve a letra traducida obviamente non entende nada. Preguntan "que quere dicir isto", e nós respondemos: "Pois... terra". Creo que o título xa o vende moi ben. Cales son as artistas de referencia para as Tanxugueiras? Escoitamos todo tipo de música, mais é certo que nos criamos con artistas como Leilía. Nunca debemos esquecer que foron as primeiras pandeireteiras que dignificaron a pandeireta e a puxeron nun escenario. Tamén Mercedes Peón, esa muller que sempre foi unha adiantada do seu tempo, un pasiño por diante do resto. De feito, hoxe en día escoitas as súas cancións e pensas que poderían ser perfectamente deste tempo. A forza que ten sempre nos encantou. E logo están Xabier Díaz, Guadi Galego, Berrogüetto... Aquí somos afortunadas por termos tantos referentes a nivel galego. A música en galego semella estar a vivir un momento doce, hai moitas artistas e propostas musicais moi variadas. Que futuro lle espera nos vindeiros anos ao sector? Creo que aquí sempre houbo moitísimas 'artistazas'. Cal é o problema? Que non nos deixaban dar un pasiño máis, mais a Galiza sempre se caracterizou por ter tantas artistas e tan boas, tanto reivindicativas como de todo tipo. A música galega chegou para quedar, e así o reflectimos na letra de Terra. Temos moita fe tamén en que moitas e moitos pandeireteiros, a partir disto, se atrevan a indagar na música e sigan o noso legado, porque nós podemos chegar até certo punto, mais logo terán que vir as novas xeracións, e estamos totalmente seguras de que iso vai pasar. Tanxugueiras van abrir o camiño ás xeracións vindeiras. A nós marcáronnolo os nosos referentes; se non fose por eles, que loitaron por que a música galega estivese aí, nunca teriamos chegado a esta situación, e iso témolo moi claro. Nós agora estamos a abrir outro camiño, para que as que veñen detrás o fagan pisando forte para que isto perdure no tempo moitos anos máis. Poderiamos dicir, pois, que o país sempre foi moi "rico" a nivel musical, mais antes faltaban os escenarios e as produtoras que apostasen por estas artistas. Si, sempre faltou iso. Creo que agora algo está a mudar, eu son moi optimista e penso que se Tanxugueiras chegou até aquí é porque as cousas están mudando, e alédanos moito. É o que lle faltaba á industria, deixarnos dar un pasiño máis, porque creo que, valer, valeron sempre todos os grupos galegos. Quen escoitamos música galega sempre vimos a riqueza que había no país. Esas letras, esas voces...