María Xosé Silvar: Ser mala muller

Actitude. Esa é, se cadra, a palabra que mellor define o furacán Sés. A súa gorxa forxada no tradicional, esa etiqueta que porta con orgullo absoluto e reivindicativo, non se limita ao musical e deixa entrar o declaradamente o político (nunca ausente, por outra banda) no discurso dos seus temas e no que acompaña os seus concertos. As súas parrafadas no directo —"ás veces cantas", teñen brincado con ela algunha vez— transformárona, para alén de infatigábel defensora da nosa lingua, nun dos símbolos feministas contemporáneos máis recoñecidos da Galiza, por atreverse a dicir as verdades sen maquillaxe enriba dos palcos. A ser ela mesma, esa "mala muller" que racha cos estereotipos e desafía o lugar que a sociedade lle impón. Como todas, inevitabelmente, estamos condenadas a facer se queremos, nese futuro incerto da herdanza que deixamos, que outras cheguen a ser libres. —Acaba de presentar Liberar as arterias, unha chamada a manter a calma contra o discurso do odio. "Non quero facerme escrava da ponzoñosa das xenreiras", afirma. Por que esta declaración de intencións agora? Case parece que dialoga con Rabia ao silencio, o anterior LP. Esa letra non é miña, senón de Luz Fandiño. Só hai dous poemas que eu levo tatuados na pel. Un é ese, mentres o outro é precisamente o de Vicent Andrés Estellés que está dentro do disco, en catalán. A tradución sería algo así como "non te pariron para durmir: / paríronte para velar / a longa noite do teu pobo". A rabia é moi perigosa e convértenos naquilo que odiamos: seres envexosos, fríos e desapiadados. Hai que ter moito coidado con ela, porque se ben te pode mover, tamén te pode contaminar. Por iso hai que liberar as arterias. Primeiro, porque temos unha vida soa e hai que vivila; se regalamos a felicidade gañan eles. E segundo, porque a alegría e o vitalismo son necesarios para a loita, se non somos débiles, á deriva da nosa visceralidade máis animal e irracional. — É esa a "Trampa de Odio", como se titula a cuarta pista, que di: "a ira gasta os teus dentes / coloniza a túa voz"? Exacto. Esa é a trampa de odio e hai que ter moito coidado con ela. De feito, na canción di: "Se logras saír a fóra / e ver desde alí a prisión / o odio invade o teu corpo / presiónache o corazón". Se conseguimos saír dese cárcere en alma -que en corpo non, pois nós non podemos fuxir deste sistema que a día de hoxe é absolutamente universal- hai que ter moito tino porque te podes converter no mesmo que detestas: nun odiador. —Estanos a acontecer iso? Por momentos, creo que a todas as persoas lúcidas nos pasa cando vemos cousas tan terríbeis. En Catalunya hai xente na prisión por poñer urnas, persoas no exilio e políticos presos. Todas estas cousas, a pouco sensíbel que sexas, nun intre determinado poden facer que te enfades moito e chegues mesmo a caer na violencia. Porén, xa se viu que iso non funciona. Non podemos competir con aparellos estatais, non estamos en Sierra Maestra [Cuba]. Hai que ter coidado, porque o discurso noso só o podemos "construír de baixo para a cima", como dicía Afonso [Mendes Souto]. Hai que ser lúcidas e intelixentes, non se pode combater a ruindade desde un sitio irracional, ou estamos condenadas a perder. —O título do disco homenaxea a Luz Fandiño, cuxo poema homónimo musica o primeiro tema. "Son a poeta daqueles aos que todo lles foi negado / que loitan por saír de escravos", di. Que representa ela? Luz represéntao todo: a honestidade, a humildade o traballo, o talento, a transparencia, a valentía, o descaro, a frescura, a xuventude eterna. Representa a fortaleza da muller, cunha ausencia total de vitimismo, vital e poderosa. Representa todo o que eu admiro e todo o que eu gostaría de ser. —Para moitas persoas, en gran parte xente nova, vostede tamén é un referente. Dicía Guadi Galego nunha entrevista publicada hai tres semanas en Semos Galiza que o feito de vostede encher teatros en Madrid é unha vitoria para todas. Para min o máis importante é que a nosa lingua leva sendo culpada de determinadas cuestións moito tempo. A maioría da xente que canta en galego, se cantase en español non mercaría nin un bocadillo de chourizo. Sen afán de presumir, eu acabo de vir de xira por Latinoamérica: Patagonia, Buenos Aires, Montevideo, Asunción, Paraguai, San Salvador… A semana pasada estiven en Barcelona con 400 localidades sold out por anticipado. E en ningún sitio lles estrañaba que sendo galega cantase en galego. De feito, a resposta é absolutamente impresionante. Cando me puxen a cantar coa pandeireta flipaban, non por min. O noso instrumento facíaos alucinar: como pode unha cousa tan simple, que é un parche, un aro e unhas poucas arandelas de metal, facer iso? Flipaban. Ao interpretar un canto tradicional a capela, rompían as mans. Iso demostra o potencial que ten a nosa música. Cando eu canto a xente alucina como cando escoitaba cantar a Camarón. Esa é a potencia da que estar orgullosa e ser resistente. A min tamén me carga moito o vitimismo. Se tes talento, a lingua non é un hándicap. Deixemos de culpala. Cúlpate a ti, non a ela, que abondo ten con estar morrendo. O galego non é universal, pero o francés tampouco e Édith Piaf, se estivese viva, só cos dereitos de "La vie en rose" xa sería millonaria. Canta en español a ver se te comes máis! Que pasa? Que os catro alcaldes que te contratan por cantar en galego, se o fixeses en español nin sequera te collerían. Esa é a realidade. Pero tampouco, porque che vai facer falla talento e, sobre todo, ganas de suar. Eu levántome ás oito da mañá e déitome moitas veces ás dúas ou tres da madrugada. A miña nai, que descarga camións no Gadis de segunda feira a sábado, ensinoume a choiar. Eu non son especial, canto "perrallas" e afino ás veces, se me soa a frauta. Agora, eu traballo que flipas. E non me queixo, e menos lle boto a culpa á miña lingua por non vender entradas. Ademais, son a única artista galega actual que non ten algo gravado nun idioma que non sexa galego. A consecución da túa liberdade non pode ser o que te mova, porque é imposíbel. Ti non vas ser libre nunca, vas morrer sendo escrava e eu tamén —As multitudinarias manifestacións do 8-M dos últimos anos puxeron en evidencia o un certo auxe do movemento feminista na nosa sociedade. Percíbeo así? A sociedade segue a ser moi machista e a do feminismo é unha loita que non ten entidade aínda. Quen lla está a dar é precisamente a xeración de xente nova que ten de 25 anos para abaixo, que son ultramachacadas con iso de "as nenas de agora…". Porén, son elas as que están facendo a revolución, bicándose pola rúa e normalizando as parellas homosexuais. Son as que están a rachar co xénero, os homes que están pintando as unllas ou poñendo rímmel, as mulleres que se están rapando. Son as nenas de agora as que están comezando a destruír a gran mentira xenocida da humanidade que é o xénero. E por iso debemos baixar a cabeza ante elas. Hai nenos de 13 anos en colectivos feministas. Nenas, pero nenos tamén. En vez de ser tan carcas e tan orgullosas, deberiamos darlles as grazas por comezar algo que non soubemos pór en marcha, mesmo herdando tempos mellores dos que vos tocaron a vós. Ou se cadra precisamente por iso reaccionaron con forza. —Este ano 'Galegas 8M', a encargada de convocar esta protesta a nivel da Galiza, centra as reivindicacións no rol coidador que exercen as mulleres. É unha das violencias máis invisíbeis? Xa o dixo Engels en 1850: o sistema capitalista susténtase sobre a realidade de que máis da metade da poboación mundial son traballadoras non remuneradas. Iso víao un señor de barba, burgués, hai 170 anos. Que a precariedade da política económica social recae directamente sobre a liberdade das mulleres non é unha opinión, é un dato. As que exercemos o rol de coidadora somos nós, sempre. É unha das escravitudes máis normalizadas. Por iso che dicía que a loita feminista aínda non ten entidade. O racismo é unha lacra sobre a que hai consciencia, pero ninguén repara en que sempre sexa a muller a que hipoteca a súa vida polos demais: a irmá, a nai, a nora, a filla. —De aí, que en loita contra esta posición, "para vivir en liberdade hai que ser mala muller", como afirma no retrouso de "Espiña sen rosa"? Claro. Porque ser boa implica ser submisa e calada, seguir esa apoloxía da muller sufridora imposta pola moral xudeocristiá. Ou cagamos enriba de todo iso —e non digo romper, digo cagarnos—, ou seguiremos igual. O primeiro que ten que ter unha muller profesional, sexas ti asinando un artigo, sexa eu compoñendo un tema, sexa Isabel Coixet, é non gustar. Algo tan prosaico e tan vulgar como caer mal. Non podemos aspirar a agradar e á vez gozar da nosa liberdade. De feito, a consecución da túa liberdade non pode ser o que te mova, porque é imposíbel. Ti non vas ser libre nunca, vas morrer sendo escrava e eu tamén. O único que nos debe impulsar, sendo lúcidas, é loitar para que algún día naza unha xeración que poida. Pero vai tardar moito, se é que algún día acontece. —Para alén da cousificación da muller na música ("síndrome Shakira" tenlle chamado vostede), hai unha parte moi importante da industria (a invisíbel, a técnica) na que a desigualdade é, se cabe, máis sangrante? Sen ir á parte das técnicas de luces e de son, todo o que non sexan vocalistas son homes. Manager, produtora, xefa de seguranza… E ollo, nin sequera quero dicir autora, senón vocalista, que 95% das veces o que fai é o que lle mandan, completamente sometida ao que agardan dela ou lle ordenan directamente. Precisamos xerar referencias e non poden ser submisas. Hai que ter moito coidado coa sexualización tamén. Estou a favor das girl bands, mais tamén temos que estender a idea de que nós podemos mandar. Na miña banda hai homes e mulleres e todos saben perfectamente que a quen non lle guste ten a porta aí. É duro falar así, pero cando es muller ás veces tes que facelo, pois unha afirmación na túa boca vale menos que a dun home.