Elsa Quintas: "Queremos galego, en presente, con proxección de futuro"

Coa vista posta no futuro, que papel debe xogar a sociedade civil e a Administración para que o galego avance? O galego, como calquera outra lingua, é útil na medida en que se emprega como vehículo de comunicación. O futuro do galego depende da nosa capacidade para facer cumprir ás autoridades competentes a obriga legal de garantir os dereitos das persoas galegofalantes. Cómpre brindarlle ao galego a oportunidade de converterse nunha lingua útil, con eficacia xurídica e social a todos os niveis. A sociedade xoga un papel esencial, ao depender exclusivamente de cada unha de nós que no noso día a día falemos galego. É unha decisión individual que ten unha importante proxección sobre o colectivo.Por iso convén mantermos unha actitude individual proactiva, exercendo con firmeza os nosos dereitos lingüísticos, conquistando novos espazos para a lingua e normalizando o galego en todos os sectores. A mobilización social constitúe a expresión pública máis evidente da preocupación da nosa sociedade pola actual situación da lingua. A sociedade defende poder vivir en galego as 24 horas do día porque quere unha lingua viva, cuxos falantes teñen dereitos para poder exercelos na práctica. A través da acción social, a sociedade exixe publicamente que as Administracións públicas cumpran coas súas obrigas de velar polo emprego do galego na súa condición de lingua oficial e de garantir materialmente o exercicio dos nosos dereitos. As Administracións deben observar o cumprimento da legalidade. Os empregados públicos deben prestar atención oral en galego e tramitar procedementos en galego. O compromiso individual, expresado na coherencia persoal de falar en galego a diario en todos os ámbitos e circunstancias, debe combinarse coa mobilización colectiva para demandar das Administracións públicas a adopción de medidas en favor do galego que aseguren o seu futuro. Queremos galego, en presente, con proxección de futuro, e por iso debemos reclamar avances ás Administracións públicas. Durante os seus estudos de Dereito cursou un ano académico en Zúric. Sempre se fala de Suíza como un Estado con valores democráticos e de respecto polas linguas. Sentiuno así? Si, Suíza é un Estado moi curioso no que teñen moito valor os referendos que se realizan. Sigo mantendo amizades alí que me poñen ao día do que acontece a nivel político e funcionan dunha maneira moi diferente a como funciona o Estado español. Ten moito peso a política cantonal e tamén a municipal. Ademais da riqueza lingüística, con catro linguas oficias aínda que o romanche, desde o meu punto de vista, está supeditado ás outras, sobre todo co gran peso que ten o alemán e o francés. Formalmente hai unha tolerancia cara aos outros falantes. Na educación, por exemplo, dáse moita importancia a aprender a lingua que non é oficial no cantón onde se estea. Falan as distintas linguas cando se desprazan entre cantóns. Aínda así o romanche é a máis desprestixiada, máis oculta. Suíza ten un importante traballo que realizar na recuperación do romanche. En todo caso, formalmente hai un respecto polas linguas. Iso fai que a xente realmente aprende as dos outros cantóns. Dentro da función pública nótase moito respecto cara ás linguas. Se te achegas a Correos falando francés, fálanche francés a pesar de non ser a lingua oficial do cantón. O funcionariado é moi respectuoso. Entende que a función pública é o brazo executor dunha Administración e, polo tanto, deben velar polo dereito do administrado a dirixirse na lingua que desexe. Ademais do dereito investigou a vida da guerrilleira galega Placeres Castellanos. Que a motivou a introducirse na memoria histórica desta loitadora? A Placeres Castellanos coñecina de casualidade e entendín o importante papel das mulleres guerrilleiras que serviron de enlaces. Pola discreción que debían ter nese desempeño non pasaron á posteridade. Eu tiña moita curiosidade ao respecto de Victor Fraiz [cónxuxe de Castellanos], mestre da miña parroquia nos anos 20 e que non saía nos libros. Descubrín que tivo unha función importante na fundación da asociación de ensinantes da UXT, cunha gran presenza a nivel sindical e política até 1936, cando o mataron. Cheguei a coñecer a súa familia e descubrín que existía unha muller nela que era Placeres Castellanos. A partir das súas lembranzas conseguín reconstruír a súa vida. Seguín os seus pasos e plasmeino no libro que publicou A Nosa Terra en 2008. Para min foi unha experiencia moi positiva que me levou a investigar, a viaxar e a situala nos lugares polos que ela se moveu. A administración de xustiza non se corresponde co que nós entendemos por Xustiza en maiúsculas. Como avogada, cales foron as súas primeiras experiencias profesionais? No meu caso viña doutro traballo no mundo da empresa e foi un baño de realidade do que supón a vida laboral. Os inicios foron duros, aprendendo a profesión. A administración de xustiza non se corresponde co que nós entendemos por Xustiza en maiúsculas. Aínda que consideres que esa persoa que defendes ten os seus dereitos, moitas veces son vulnerados. Non sempre se obtén o recoñecemento da xustiza na propia administración de xustiza. Leva a que moitas veces teñas a impresión de que non sempre é satisfactoria. Tamén foi un choque a nivel lingüístico? Si, foi un choque. Podo dicir que o meu resultado, até o momento, está sendo moi positivo, mais atopei persoas reticentes á lingua galega, tanto nos clientes como na Administración de Xustiza. Decátaste de que falas unha lingua que non é a lingua da xustiza, de prestixio, malia ser unha lingua oficial. Se isto acontece tendo recoñecido ese status como sería se non o tivese? Enténdese mal o que significa a cooficialidade e a ignorancia leva á mala fe. Leva o sufixo “co”, non “sub”, é como no caso dun titular dunha conta bancaria que sexa cotitular con outra persoa: ambos teñen o dereito a realizar as operacións bancarias. Na cooficialidade do galego é como se ao ser cooficial ao español fose menos. Hai que explicar que non é así. Ese labor de pedagoxía temos que facelo día a día. Algún cliente tenme preguntado se pode falar galego no estrado e eu teño que explicarlle que, se se expresa mellor, si. A xente semella que pide permiso. Moitas veces atópanse con xuíces que falan galego con normalidade, unha circunstancia que referenda que o galego se viva con normalidade na xustiza mais tamén na sanidade ou até nas misas. Buscar a normalidade anima a xente a valorizar a lingua galega. Quen vai exixir a atención en galego a un funcionario co desagradábel e violento que pode ser cando se imos á Administración é para que nos axuden a resolver un problema? Está mal expresada a cooficialidade lingüística na Constitución española ou hai intereses de que non se entenda? Por parte dos poderes e da Administración é unha mestura de ambas. É como se na teoría a lingua galega contase con esa natureza mais asúmese por todo o mundo que cando se materializa esa oficialidade queda relegada a un segundo plano. É dicir, si pero non. No plano formal recoñecemos esa oficialidade mais despois na vida real pasamos por riba. Quen vai exixir a atención en galego a un funcionario co desagradábel e violento que pode ser cando se imos á Administración é para que nos axuden a resolver un problema? Mais o certo é que o empregado público está aí en virtude da Administración, é un servidor público, a súa lingua está supeditada ao que solicite o administrado. Nun artigo de opinión en Nós Diario criticou a sentenza do Tribunal Supremo en relación ao uso do galego nunha ordenanza municipal de Lugo, falando da ideoloxía de certos maxistrados. Quen nos pode defender desa inxustiza? Europa? Por desgraza a miúdo si. Desde a diversidade que desde a Unión Europea se di protexer, aínda que todo é relativo, a Carta europea das linguas minorizadas é moi útil e nós invocámola continuamente. Con todo, á hora da verdade, non é máis que un tirón de orellas que se lle fai ao Estado español. Témonos que facer valer nesa instancia mais tamén aquí. A xustiza de fóra está ben e nela traballamos a través da Rede Europea para a Igualdade das Linguas, ELEN, as asociacións que estamos en contacto anual con expertos en dereito lingüístico. Temos que trazar alianzas con outras linguas minorizadas e tamén apelar ás instancias da xustiza europea. Agora ben, nós preferimos gañar aquí que as leis te respecten. É obriga nosa e unha necesidade. Canto máis acudimos a unhas instancias próximas máis posibilidade temos de que se faga xustiza. A Administración é reticente no tema de dotar o funcionariado dos mesmos formularios nas dúas linguas. Até que punto son fundamentais as denuncias de particulares? É importante e un paso previo a unha demanda colectiva. Para min é fundamental o activismo individual para evidenciar unha realidade que é a vulneración deses dereitos. Aconteceu na denuncia que se fixo, concretamente contra o Estado español, por vulnerar as súas propias normas. Neste caso negóusenos o deber de coñecer o galego. Quedou esa parte do estatuto declarado inconstitucional coa repercusión que iso ten. Confirmouse que a función pública debe respectar o noso dereito a comunicarnos con ela e reciprocamente obter resposta. Estas sentenzas serven, tamén, para dar a coñecer a outras persoas cales son os seus dereitos. Hai artigos que estabelecen o deber de que o funcionariado público atenda a cidadanía na lingua oficial que solicite. Aínda que sexa unha Administración estatal, nas delegacións que estean situadas na Galiza teñen a obriga de atender en galego se así o solicita a persoa que vaia a elas. Pola miña experiencia, na atención oral son bastante escrupulosos, outra cousa é o procedemento escrito. A Administración é reticente no tema de dotar o funcionariado dos mesmos formularios nas dúas linguas. É unha queixa constante, por exemplo, dos funcionarios da Administración de Xustiza. Que implica a recente sentenza do TSXG contra a Axencia Tributaria sobre esta mesma cuestión? Obriga á Axencia Tributaria a non poder ampararse na división de procedementos cando o administrado xa manifestara a súa vontade de estabelecer a comunicación en galego. Para outras Administracións implica a mesma obriga aínda que iniciara pola súa conta ese procedemento todas as comunicacións posteriores deben facerse en galego. Non se pode discutir. E onde hai máis vulneración dos dereitos lingüísticos? O Sergas é onde temos máis denuncias. Hai casos moi graves como o dunha nai que tivo que facer de tradutora entre un fillo e unha médica pediatra en Vigo. As denuncias son un indicador de onde se vulnera máis. Temos tamén o caso dos consentimentos informados que se vulnera continuamente. Por exemplo cando imos a unha operación e nos entregan un formulario para asinar conforme entendemos toda a documentación que nos facilitaron. Ten acontecido que por solicitala en galego houbo demora nunha intervención, co risco que iso implica para a saúde. Como valora a cobertura do dereito no panorama mediático actual? Ao mellor son un pouco exixente mais vexo que moitas veces trátanse os temas dunha maneira moi superficial e non se profunda demasiado. Isto sucede no mundo do dereito e é verdade que ás veces temos un discurso demasiado técnico e encerellado. Transmitir con poucas palabras é unha a virtude e é certo que debemos tender a ser concisos mais hai cuestións que pola súa entidade, pola súa magnitude, requiren dunha profundidade, dunha análise meditada e a sociedade está cada vez menos formada para atender textos que requiren concentración. Non por iso, nin nós como profesionais do dereito nin vós como profesionais do xornalismo debemos de caer nesas trampas Como valora a existencia de Nós Diario? A existencia de Nós Diario é unha necesidade. A análise da realidade galega desde unha óptica propia, nosa, constitúe unha absoluta necesidade se queremos sobrevivir como nación. Son múltiples os problemas a abordar, temos por desgraza demasiados como para que nos veñan impor unha versión ou unha forma de entendelos e mesmo de resolvelos. Como calquera outra nación, a galega ten unhas determinadas necesidades e polo tanto necesita unhas solucións adecuadas á nosa propia realidade. No que ten que ver co ámbito da lingua, a existencia de Nós Diario en relación á análise do conflito lingüístico tamén require unha visión propia. Este xornal concede importancia á lingua, o noso vehículo de comunicación. Polo tanto, non é só a cobertura das novas sobre lingua senón tamén que chegan a saír na súa capa, algo que non fan outros diarios na Galiza e que para min non merecen o nome de galegos ao estar moi lonxe de ter esa consideración. Nós Diario dálle á lingua a importancia que esta ten.