Matogueiras, os hábitats odiados

4020, 4030. Con seguridade, a maior parte da poboación non ten nin a máis remota idea do que significan estes dous números. Porén, son unha das pezas mestras da protección da biodiversidade en Europa, non só na Galiza. Son o código co que dous hábitats, similares pero non iguais, son recollidos na Directiva 92/43/CEE, relativa á conservación dos hábitats naturais e da fauna e flora silvestres, é dicir, a popularmente coñecida como directiva de hábitats que deu lugar á tamén popular pero descoñecida Rede Natura 2000. Esta directiva ten 30 anos e o de 2000 viña a conto de que era o ano no que se ía implementar. Son os hábitats máis desprezados pola poboación galega. Cualificados de improdutivos, viven o desleixo máis absoluto da administración que debería velar pola súa conservación A Rede Natura 2000 íase configurar con estes e outros hábitats e sería unha gran superficie protexida europea onde a prioridade sería a conservación da biodiversidade. A partir desta elevada idea teórica descendemos á realidade, neste caso, á galega. A Rede Natura 2000 definiuse de modo deficiente, en moitas ocasións pola mestura de populismo paisaxístico e lugares comúns e non polo rigor técnico. Así, moitos hábitats de interese comunitario quedaron fóra da superficie protexida pola Rede Natura, pero seguían contando coa protección da directiva que promove á súa conservación. Polo menos, na teoría. 4020 e 4030 son matogueiras de zona temperada; matogueiras húmidas atlánticas e matogueiras secas europeas: o mato, os queirogais, o monte baixo, formacións vexetais conformadas por uces, queirugas de varias especies e o toxo, a extraordinaria leguminosa dos nosos montes. Pero aínda hai máis: o 4020 é o que se denomina un hábitat prioritario, é dicir, a súa conservación é unha obriga. Ademais de ser escasos son tamén valiosos: acollen unha vexetación singular, tapizan de vexetación chans, en ocasións pobres; reteñen CO2, contribuíndo a loitar contra o cambio climático, albergan especies ameazadas, como a tartaraña cincenta e a gatafornela, aves a punto de desaparecer da Galiza, ou outras como a papuxa do mato, en seria recesión. A resiliencia destes hábitats fronte aos incendios é asombrosa, xa que tras un lume rebrotan rapidamente, evitando procesos erosivos. Pero sen dúbida son os hábitats máis desprezados pola poboación galega. Cualificados de improdutivos, viven o desleixo máis absoluto da administración que debería velar pola súa conservación e sofren a destrución activa por parte de moitos grupos económicos: desde pequenos propietarios e comunidades de montes ao entramado forestal cegado pola absurda política cultivadora de piñeiros e eucaliptos. Para rematala, unha gran superficie destes hábitats albergou cultivos en rotación, de cereal en concreto, e gando menor; ante o próximo escenario de escaseza global non parece boa idea seguir dedicándoos a eucaliptos e piñeiros, especies de difícil dixestión. Voltando á administración galega: todos os días, alguén está a destruír estes hábitats, mesmo dentro da Rede Natura e ninguén di nin fai absolutamente nada. É unha ilegalidade a escala industrial á vista de todo o mundo. Para miles de hectáreas xa chegamos tarde, queda tempo para os centos que fican? Sen un profundo cambio cultural guiado pola legalidade, a ciencia e o senso común, está claro que non.