"A solución de verdade para a crise sería destruír o capitalismo"

-Vostede representa unha moi significada excepción nun contexto en que a economía, como disciplina, está monopolizada pola escola neoliberal que a presenta como unha cuestión matemática e non política.

-Dunha banda diría que isto é así, mais á conta da crise non é tan intenso como era hai dous ou tres anos. Ese pensamento segue a ser dominante e hexemónico, mais agora érguense algunhas voces que fan ver que a economía non é só matemáticas, nin se reduce á economía neoclásica. Hoxe as voces críticas escóitanse un chisco máis. A economía convencional é unha clara montaxe puramente ideolóxica, ao servizo daquilo que lles interese aos poderes fácticos.

-Sendo unha prestixiosa doutora en economía, realizou nos últimos anos un grande esforzo divulgador aproximando a economía á xente. Que tira desa experiencia?

-Respecto á economía convencional, a das fórmulas matemáticas, a xente nin sabe nin lle importa. Hai outro nivel aínda máis preocupante, que é o discurso derivado deses esquemas “matemático” e neoliberal que difunden os medios de comunicación. Toman algunhas ideas da economía convencional e repítenas e esquematízanas, e ese discurso, ese subproduto, si chega á xente. Ideas como por exemplo que a crise xustifica a austeridade, que se pagan moitos impostos ou que non hai cartos para a economía social. Todo isto non é economía, son malas interpretacións interesadas, que lamentabelmente si chegan á xente e modelan o seu pensamento. E despois está a minoría crítica que cando ten a oportunidade de se expresar, a xente di “que ben fala”, no sentido de que a xente recolle o pensamento crítico mais non ten a suficiente formación para ser quen de rachar co relato dos medios.

-Hoxe é evidente o alcance estrutural da crise, mais é unha crise de modelo ou de sistema? O problema está nas políticas neoliberais ou no propio capitalismo como sistema?

-Sinceramente non entendo moi ben o debate entre se é unha crise de modelo ou de sistema. Na miña opinión esta é unha crise do sistema económico, mais que non supón a súa destrución inmediata. É unha crise inherente ao capitalismo, como todas, e deriva tamén das contradicións xeradas polo neoliberalismo. Hai que ter en conta que no capitalismo as crises son “necesarias” e inherentes a este sistema. Ademais nesta situación a crise é resultante tamén das políticas executadas principalmente desde os anos '70 e o '80 que conduciron a que as contradicións sexan a cada vez maiores. Porén, iso non quere dicir que simplemente co cambio do modelo se vaia resolver a crise. As crises no capitalismo chegan para se quedar.

Cambiar simplemente de modelo non vai resolver a crise

-Numerosas voces denuncian que a crise agudizou a chamada “loita de clases”, mais tamén produciu un axuste en chave territorial golpeando duramente os territorios da dependencia e agravando as relacións de dependencia.

-Que a crise é unha expresión da loita de clase é evidente. Os grandes donos do capital, cos seus grandes think tanks, foron moi hábiles ao entenderen que a crise lles permitía un ataque durísimo contra os dereitos das clases populares, sobre todo naqueles países máis afectados economicamente. Mais non só. Se observamos Alemaña, levan moitos anos en que a clase traballadora alemá está suxeita a programas de axuste moi duros. O que pasa é que a crise lles permitiu endurecer esas políticas especialmente nos países máis febles. Aproveitan a crise coa súa enorme forza, pola crise mais tamén pola internacionalización do capitalismo tras a caída da URSS, o que chaman globalización, para poder atacar con dureza a maioría social, sobre todo nos países da periferia, non só no sur de Europa. Cumpriría observar tamén o que está a suceder no leste do continente.

-Que papel están a xogar a Unión europea e o euro neste contexto?
-A Unión Europea está sendo a punta de lanza do neoliberalismo no espazo europeo do capital. Un dos actores ao carón dos EUA, Xapón ou Brasil. A Unión Europea foi sempre a Europa do capital. Houbo períodos de maior matización pola tensión na loita de clases, que antes referimos, e agora está axindo como o instrumento principal para o ataque do capital contra as clases populares, entendidas como o conxunto de persoas que gañamos a vida co noso traballo. A unión monetaria, o euro, é un instrumento do cal a UE se dotou para facilitar o fluxo de capitais, non en beneficio das clases populares, e hoxe está a cumprir ese papel.

Nun documental en que facía un percorrido crítico do capitalismo, advertía que o poder, a clase dominante que o detén, ía facer fronte á resposta social con cada vez maior represión. Efectivamente, xa estamos vivindo como a represión aumenta. Por exemplo, en Catalunya os Mossos exercen unha represión brutal contra calquera protesta. Mais non se trata só de represión en termos de violencia, hai moitas maneiras de represión. Os ERE que se están facendo nas fábricas tamén reprimen, porque fan que a xente estea asustada, mesmo quen ten emprego ten moito medo e iso é represión. A nivel europeo hai ademais un intento, eu diría que con éxito, de superar a dimensión da política. Aínda que se trate de democracias parlamentares feblísimas, a política exixe sempre unha certa conexión cos desexos e a vontade do pobo, pequena, moi feble e moi mediatizada, mais unha conexións, da cal agora queren prescindir. Coa escusa da crise e a “necesidade” de que a política a fagan os técnicos, están sorteando esa dimensión. Moitos dos grandes cargos políticos de hoxe proveñen do mundo empresarial. Mesmo os máis importantes veñen directamente do mundo financeiro, co- mo o ministro De Guindos. É como se xa decidisen prescindir da mediación da política. Teñen tanta forza [o capital] que pode pasar desa mediación e tratan de impor a idea de que agora non é a política a que ten que dicir o que hai que facer, senón que o teñen que facer os técnicos, o que constitúe unha tendencia moi preocupante cara ao futuro, que podemos cualificar perfectamente de represión, porque supón reprimir os dereitos da xente.

A Unión Europea foi sempre a Europa do capital e o euro está ao seu servizo

-Vostede afirma que as chamadas políticas de austeridade, os recortes, non serven para superar a crise, ao contrario. Por que chaves pasa entón a solución, a saída?

-Hai unha maneira curta de o dicir: a solución de verdade sería destruír o capitalismo. Xa sei que se cadra case ninguén cre que sexa posíbel, mais é a única solución de verdade. As solucións intermedias, que algunhas hai porque existen medidas posíbeis, pasan por un corte total co modelo de axuste e un intento de recuperar unha distribución da renda moito máis xusta, de maneira que se poida recuperar a capacidade de demanda da poboación e se recuperen algúns dereitos. Por aí irían as grandes liñas do posíbel, que aínda así será moi, moi difícil, porque non están dispostos nin a tolerar iso, só hai que ver que a política económica en toda Europa vai noutra dirección, no Estado español aínda máis. Esas saídas poderían ser posíbeis se houbese unha correlación política diferente, mais eu creo que o capitalismo actual necesita, para o seu beneficio, dunhas medidas moi duras para poder sobrevivir e non está disposto a ceder en nada.

-Defende a necesidade de superar o capitalismo como sistema, mais como e cara a onde?

-Temos que inventar novas formas de facer política, os obxectivos están no fundamental xa inventados. Estamos nun momento de grande efervescencia político-social en que están pasando cousas moi interesantes. Mais ás veces parece que queremos que as transformacións se consoliden nun mes ou en seis meses, ou nun ano, e a dinámica social non consolida as cousas a esa velocidade. O que hai que facer é seguir avanzando na loita, nos movementos sociais, na procura desa transformación. Ningunha transformación social no mundo se fixo cun plano previo, non hai un mapa para facer a revolución, vaise facendo. Iso é o que temos que facer. Temos que abordar un debate teórico para ver cara a onde temos que ir, mais hai moitas cousas feitas. Hai moitas alternativas, o que pasa é que temos que conquistar a forza necesaria para as levar a termo. E o temos que facer entre todas e todos, sobre todo a mocidade. Ser mozo arestora é na miña opinión unha visión apaixonante, hai que transformar o mundo e iso é fantástico, e para iso non hai ningún plan, non o houbo nunca. A sociedade é a que ten que ver en cada momento como ten que funcionar e iso é o que temos que ir elaborando, mais xa están dando pasos. Neste sentido son optimista, estamos no camiño.

 

Esta entrevista apareceu no Sermos25, publicado a 23 de novembro de 2012.