Malthus en Galicia: o contexto europeo

Como lembraba na miña análise do mes pasado aló polo ano 1798 Robert Malthus escribiu o seu soado Ensaio sobre a poboación (que cito polas páxinas da edición do ano 1993 de Altaya, Barcelona) preocupado polo progreso da humanidade. Poucas obras ían ser tan polémicas e descualificadas coma esta. Keynes sería un dos escasos defensores de Malthus na súa célebre biografía deste autor, do ano 1933. Malthus propoñía un conflito inevitable entre unha poboación humana que medraba, por caso cada vinte e cinco anos, en progresión xeométrica (1, 2, 4, 8...) e uns recursos alimentarios que medrarían en progresión aritmética como moito (1, 2, 3, 4...) pero non deixaba de anotar situacións nas que a poboación ou os alimentos poderían facelo de xeito moi particular. Centrareime aquí no que se refire a poboación. Xa daquela non se lle escapaba que en Europa "algúns países teñen unha poboación completamente estacionaria e outros mesmo minguante" (páxina 82 da citada edición). Por iso ten para nós importancia especial coñecer as razóns que para Malthus podían explicar que aquela tendencia non se cumprise. Distinguía o que el chamaba obstáculos positivos dos que eran preventivos. Un obstáculo positivo serían as carencias sociais e económicas que favorecesen a emigración ou a mortalidade, dúas forzas que evitarían que a poboación dun país medrase. Pero tamén facía especial énfase na redución dos fillos en cada parella a causa ben da "aprehensión diante das dificultades que supón manter unha familia" (páxina 99), ben para non "reducir os gastos e ter que privarse dalgunhas caprichosas diversións" os proxenitores (páxina 83). En resume: en troques de duplicarse a poboación en 30 anos (pasando de 100 a 200) podería suceder que non pasase moito dos 100 ou mesmo baixase se a emigración, as dificultades para manter unha familia ou querer evitar ter que privarse doutras satisfaccións se combinasen nun país concreto. Mudanzas en tres décadas Pois ben, xa que Malthus falaba así da Europa de 1800 vexamos como foi a Europa entre 1990 e 2020: 30 anos. Tal como el anotara, a tendencia segue a ser case estacionaria. Pois se en 1990 era 100 (con 418 millóns de habitantes) en 2020 era de 107 (con 447 millóns). Claro que dentro da Unión Europea hai situacións ben diferenciadas. Temos países, como Irlanda, que case aumentaron a poboación nun 50% (pasaron de 100 en 1990 a 150 en 2020), ou como o conxunto de España que pasou de 100 a 122 (de 39 a 47 millóns). Daquela con aumentos moderados de poboación. E temos países (como Romanía, Croacia, Bulgaria, Lituania ou Letonia) que baixaron de 100 a 80 ou menos. Países cunha poboación radicalmente decrecente. Territorios nos que a emigración e tamén as dificultades para manter unha familia están a ser determinantes. Galicia non se moveu en 30 anos dos 2.700.000 habitantes, pero tería que ter chegado aos tres millóns de seguir a tendencia media europea Eses son os extremos. Pero tamén temos países como Finlandia, Dinamarca ou Alemaña cuxa poboación medra moi lixeiramente grazas a que reciben inmigración, pois os autóctonos priorizan outras gastos en vez de ter fillos. E países como Galicia, Polonia ou Hungría que combinan un longo alento de emigración cunha baixa natalidade polas dificultades para manter unha familia. Como resultado, a súa poboación é practicamente estacionaria. Galicia non se moveu neses 30 anos dos 2.700.000 habitantes, pero tería que ter chegado aos tres millóns de seguir a tendencia media europea. Romanía, Polonia, Hungría ou Chequia son os países aos que máis nos asemellamos no declive demográfico segundo razoaba Malthus, mentres que países como Irlanda, Suecia, Noruega ou o conxunto do Reino de España teñen un dinamismo demográfico positivo gracias á inmigración e as maiores probabilidades de emprego e ingresos para manter unha familia. En calquera caso podemos concluír que Galicia, no contexto europeo dos derradeiros 30 anos, está da beira dos países que expulsan poboación e que teñen dificultades para manter e atender unha familia. E estamos lonxe daqueles países que non sofren esas carencias, reciben moita inmigración e, podendo ter máis descendencia, priorizan outros obxectivos na súa vida. É por iso precisamos un novo Goberno: para frear a perda de peso económico de Galicia (na poboación e no emprego no Reino de España) ao mesmo tempo que freamos a deterioración dos servizos públicos (sanitarios, dependencia, vivenda...). Rachar este círculo vicioso.