Andar ás crebas

No medio do ruído xerado polo vertido de pellets, que está provocando unha crise ambiental na costa atlántica española, escoito a unhas veciñas nas rúas de Santiago dicir que non comentan o tema porque non falan de política. Penso que, en realidade, o que elas querían dicir era que non falan de políticos. Porque todos deberíamos pensar e falar máis de política: de política ambiental, de política comercial ou de cuestións como a división internacional do traballo, que explica que unhas partes do mundo se especialicen en producir o que se consome noutras moi afastadas, e por suposto, do transporte marítimo a escala mundial, que permite a viaxe das mercadorías. Pero tamén debemos ter presente a axenda informativa dos medios de comunicación en España, que deixa de lado a análise fonda do problema e das súas repercusións a escala global, para centrarse en facer de voceiro das desafortunadas declaracións dos políticos responsables de xestionar a contaminación. Dereito ambiental Unha xestión da contaminación que a todas luces parece máis difícil de afrontar pola falta de coordinación entre as diferentes administracións responsables da toma de decisións, derivada da desconfianza causada ao antepor, aos ambientais, os intereses electorais a curto prazo, o que está condicionando a posta en marcha dos mecanismos de limpeza e, sobre todo, a constitución dunha fronte común para actuar diante dos responsables da perda da carga no mar. Porque os contedores teñen dono. 90% do comercio mundial de mercadorías realízase por mar e a frota controlada pola UE representa 40% do arqueo bruto mundial Un dos principios transversais do dereito ambiental comunitario é o principio de "quen contamina paga", o que implica que son as empresas contaminantes as que deben asumir a responsabilidade e os custos da reparación, non os contribuíntes, aínda que, finalmente, e en demasiadas ocasións, cando os que contaminan non pagan, son os fondos públicos os que acaban afrontando os custos. Deste xeito, o propio Tribunal de Contas da UE en 2021 recoñecía múltiples lagoas na aplicación efectiva deste principio no dereito ambiental comunitario, estimaba perdas anuais próximas aos 55.000 millóns de euros, e instaba a actuar aos estados membros en varias frontes para garantir que as empresas asuman os custos de previr, controlar e reparar os danos ambientais, como medio eficaz para evitalos. 90% do comercio mundial de mercadorías realízase por mar e a flota controlada pola Unión Europea representa 40% do arqueo bruto mundial. Unha resolución do Parlamento Europeo de 2021 recoñece o problema dos contedores extraviados no mar, entre outras formas de contaminación que repercuten na biodiversidade e nos ecosistemas. En España existen 19 puntos de seguimento do tráfico marítimo, que controlan arredor de 350.000 buques ao ano, e un deles é o de Fisterra, que supervisa as catro vías de circulación marítima que conectan o mar do Norte co Mediterráneo, e que segundo o Ministerio de Transportes, é a principal ruta en Europa pola que circulan 35.000 buques ao ano. Seguridade marítima O Pacto Verde europeo –a estratexia que ten como obxectivo acadar a neutralidade climática para 2050– prevé un incremento substancial do volume do transporte acuático de mercadorías nos próximas décadas. Con este volume de buques, e coa previsión de que o tráfico se incremente, parece que a formalización de convenios para promover a prevención da contaminación no mar, a creación de axencias de vixilancia e control como a Axencia Europea de Seguridade Marítima ou as ferramentas de ordenación deste tráfico a escala estatal parecen insuficientes fronte aos mecanismos do capitalismo mundial que utiliza estratexias de confusión para evitar asumir responsabilidades, diluídas entre os propietarios dos buques, os países que os abandeiran, as aseguradoras da carga, e así sucesivamente. Pero non sempre o mar cuspe contaminación e lixo, e houbo momentos nos que a perda de materiais por parte dos mercantes que navegan fronte a Fisterra produciu eventos que se lembran nas comunidades costeiras cunha mestura de admiración e incredulidade, e que se contan de avós a netos. Nas praias de Carnota, conta meu pai, a chegada de multitude de táboas de madeira foi aproveitada para botar os chans e facer as portas de moitas casas do concello. En Muros, na miña infancia, as redes dos arrastreiros traian queixos, manteiga salgada, xoguetes e porcelana. E as crianzas, como os irmáns Crebinsky, andabamos "ás crebas", á procura dos pequenos tesouros que o mar trae á costa. Hoxe, maiores e pequenos, andamos a apañar plástico, mentres buscamos solucións políticas a este desastre.