A volta atrás

1987 foi un ano aburrido. Como todo ano impar non houbo Eurocopa, Mundial ou Olimpíadas. Nin sequera Xacobeo. Era Presidente español González e Solchaga o seu Ministro de Economía. Máis divertido foi o ano en Galicia. Grazas a unha moción de censura, Laxe substituíu na Presidencia da Xunta a Albor, nun dos dous períodos alleos ao fraguismo e o feijoismo. Ninguén imaxinaría que décadas despois tanto en España como en Galicia quen nos gobernan son a Merkel de quenda e uns señores vestidos de negro nunha cesión de soberanía cara arriba nunca vista desde a época da Pax Romana. Un dos discos máis escoitados no 1987 foi The final countdawn do banda Europe, moi acaído.

Economicamente 1987 foi un bo ano: o PIB crecía un 4%, o IPC un 4,6% e o déficit público o 4%, pero o "case" era un paro do 21%. Trinta e cinco anos despois queda demostrado que non aprendemos nada para a construción dun modelo de crecemento sostible. Temos un paro de máis do 13%, o déficit andará no 5%, a inflación no 8,5% e o crecemento do PIB será dun 4%. Pola contra a escala do IRPF dividíase en 34 tramos e o tipo marxinal máximo era do 66%, cando Montoro era profesor da UAM e Montero directora do Consejo de la Juventud de Andalucía. En 2022 son só seis tramos e o tipo marxinal o 47%.

Dixen que 1987 foi un ano aburrido. Si, só podo apuntar catro acontecementos dos que tres serven para confirmar que o ser humano é o único animal que tropeza dúas veces na pedra e volta atrás.

A economía mergullada, despois das amnistías fiscais de 1984, 1991 e 2012, segue estimándose no 21% do PIB

O 23 de marzo o Ministerio Fiscal presenta unha querela contra Lola Flores por presunto delito fiscal. Non puido acollerse a ningunha amnistía fiscal e acabou por pedir en televisión unha peseta a cada cidadán para pagar a sanción. Hoxe son Belén Esteban, Shakira ou Messi. A economía mergullada, despois das amnistías fiscais de 1984, 1991 e 2012, segue estimándose no 21% do PIB, dobrando a media europea, o que supón recadar 48.000 millóns de euros menos.

O 19 de maio finaba en Vigo Valentín Paz Andrade, tamén economista. Foi promotor frustrado dunha refinería en Vigo (Petrogasa, con Manuel Cordo Boullosa, o galego fundador dá portuguesa Galp) e dun banco industrial, ambas as dúas iniciativas materializadas máis tarde na Coruña. É lembrado coma un dos fundadores de Pescanova, a primeira multinacional de orixe galega. Malia que a súa formación foi xurídica (a facultade de económicas compostelá é do 1967), poderiamos cualificalo como un dous principais economistas galegos dá segunda metade do século XX.

O 19 de outubro a Bolsa de Nova York perdeu máis de 500 puntos (o 22,6%), a peor caída desde o crack do 29. Detonante? un número reducido de investidores (Wells Fargo, Banker Trust...), a través do aseguramento de carteiras, venderon ese día máis de 30.000 contratos de futuros sobre o índice Standard and Poor’s por uns 4.000 millóns de dólares. Sóanos? 35 anos máis tarde non aprendemos. Agora temos CDS, instrumento financeiro para atacar a débeda pública dalgúns países. CDO’s para empaquetar hipotecas lixo. E a venda a curto descuberta (naked short selling), ou venda de accións que non se teñen. Por iso Greenspan nunca será Nobel de Economía, como é o seu sucesor Ben Bernanke.

A ciencia económica é unha opinión cualificada que non se aprende en dúas tardes, como prometeu Jordi Sevilla 
a Zapatero

O 30 de novembro Mario Conde é nomeado presidente de Banesto tras a OPA falida do Bilbao. A súa mala xestión orixinaría un buraco patrimonial de máis de 450.000 millóns de pesetas (en termos proporcionais equivalente ao de Bankia) e a intervención do banco o Día dos Inocentes. Foi condenado polo Supremo a 20 anos de prisión, o que non lle impediu ser 'tertuliano' e escribir libros recomendando como saír da crise, De aquí se sale, ou referirase ao cárcere? Lembremos a clasificación dos cinco principais bancos en 1987: Central, Banesto, Bilbao, Hispano e Santander. Din que non hai quinto malo e aquí compróbase: comeuse a tres dos catro primeiros. Peor o caso das caixas, das de Pensións, Madrid, Barcelona, Postal e Cataluña, só quedou a primeira e como banco. En Galicia quédanos a Caixa Rural Galega, a nosa pequena é fermosa entidade, que diría E.F. Schumacher, discípulo de Keyness.

Para que a historia non se repita como farsa, anotemos o caso do Xapón onde á burbulla inmobiliaria seguiuna unha financeira que arrastrou á segunda potencia económica mundial a un crónico estancamento, crecendo a metade que Europa no que levamos de século. Non demos unha volta atrás. A ciencia económica é unha opinión cualificada que non se aprende en dúas tardes, como prometeu Jordi Sevilla a Zapatero. Debe conxugar o que dixo Séneca: "A economía é a ciencia de diminuír os gastos superfluos", co dito dous mil anos despois por Ramón y Cajal: "O aforro excesivo deriva axiña cara o miserento, caendo na esaxeración de reputar superfluo até o necesario".