Ollade para as nubes

Os que vivimos anos en Compostela estamos fartos de velos, son xa para nós invisíbeis. Pero coa sensibilidade que sempre tivo o fotógrafo Xaquín Novoa para a gráfica, vén de sacar do prelo un libro editado polo Concello de Santiago, agasallándonos con 143 rótulos apañados ao longo de corenta anos. Mágoa que a edición non se acompañe doutras informacións, imaxes e noticias das forxas que os realizaron, mesmo pescudando algunhas autorías como a de Roberto González del Blanco (1887-1959) no rótulo do Victoria ou a de Ventura Cores (1931-1915) no Gaiola. Esta gráfica vizosa desenvólvese condicionada polo Decreto do 9 de marzo de 1940, polo que se declaran "monumento histórico-artístico" as cidades de Toledo e Compostela, obrigadas desde entón ás leis do "tesouro artístico, municipal e do ensanche de poboacións". No caso compostelán ―da Galiza enteira― cómpre citar o especial coidado de Manuel Chamoso Lamas, que durante case corenta anos (1945-1981) exerceu diversos cargos relacionados coa protección do patrimonio no réxime franquista. É velaí que comerciantes, hostaleiros, cabeleireiros, farmacéuticos, os donos dos estabelecementos públicos en xeral, víronse na obriga de remitir a Patrimonio os proxectos dos seus rótulos, que debían cumprir algunhas condicións. Os documentos consérvanse hoxe no Arquivo de Galicia. A maioría realizáronse en forxa de ferro, entre outras fraguas na da ruela de Entrerrúas, no corazón do casco histórico. Sempre quixen entrar alí, ver, preguntar e un día pechou e quedei coas gañas. Síntoo ben. Mágoa. Pois ide a Santiago e ollade para as nubes: no alto están as pezas gráficas de sabor popular con achados entre o pop e o medieval, coma ese rótulo do bar que omite escribir o seu nome por mostrar dúas campás auténticas. Ide ver o magnífico achado do rizón como soporte d'A Gamela, a tixola do Tixola, o prato da Casa Sole. Non lembro se o submarino do Submarino segue no seu sitio, agora pintado de amarelo, porque os Beatles levaron ao seu terreo unha icona anterior, que facía a chiscadela dun bar ao que se accedía descendo unhas escadiñas. Do Gaiola do Ventura Cores xa escribín hai anos: o franquismo tíñanos presos, pero dentro daquela Gaiola nadaban os "peixes" ou voaban os "upegallos", nomes en clave dos militantes do Partido Comunista de España ou da Unión do Pobo Galego... Rótulos desapareceron moitos, pero no libro aínda están: obrigados á concelleira Mercedes Rosón.