A xoia da numismática, no museo

Borges escribía no relato 'El Zahir', incluído en El Aleph: "Non hai moeda que non sexa símbolo doutras moedas que sen fin resplandeceron na historia e na fábula. Pensei no óbolo de Caronte; no óbolo que pediu Belisario; nos trinta diñeiros de Xudas; nos dracmas da cortesá Laís; na antiga moeda que ofreceu un dos dormentes de Efeso; nas claras moedas do feiticeiro das 1.001 Noites". Moitas son as moedas históricas e literarias que forman parte do noso imaxinario, pero hai moedas que poden converterse en símbolos patrimoniais da historia dun pobo. Así acontece co sestercio da caetra. Numerosas voces clamaron tras a súa posta á venda para que se declarase Ben de Interese Cultural e protexela de posibles destinos fóra do país, feito consumado polo Decreto 162/2022 do 22 de setembro da Xunta de Galicia, previa petición do Ministerio de Cultura, que xa declarara a súa inexportabilidade. Pasou por moitas vicisitudes -desaparición por roubo incluída- ata chegar ao último coleccionista que a adquiriu en 2020. Estamos ante un elemento cultural de enorme valor histórico inaccesible á cidadanía ata que a área de Cultura da Deputación de Lugo chegou hai pouco a un acordo co dono desta moeda para adquirila e amosala no Museo Provincial de Lugo. O sestercio da caetra é a única moeda declarada Ben de Interese Cultural. Porque un ben moble coma este sestercio, co valor cultural que representa, ten que ser destinado a unha institución pública que o poña ao servizo da sociedade como artefacto ilustrador do noso pasado que é. Pero que ten o sestercio da caetra para ser tan especial para Galicia? É un dos tres exemplares conservados. Pertence a unha serie acuñada na ceca da Hispania romana dentro das emisións do Noroeste peninsular no contexto do s. I a.C. Tamén chamada moneta castrensis, por ser realizada para o pago do exército romano despregado na Gallaecia en relación cos gastos militares inherentes ás guerras cántabras instigadas para a completa romanización deste territorio. O pago do stipendium militare era unha obriga necesaria que se solucionou aquí, in situ, co exército romano lonxe da metrópole, acuñando moeda por primeira vez, principalmente miúda, de bronce, para a economía de propios e alleos. Prestixio e poder Desde a súa aparición a finais do s. VII a.C., as moedas sempre tiveron unha función propagandística e política ao remarcar o poder, forza ou prestixio do emisor, sexa unha persoa, unha cidade ou unha entidade. O anverso do sestercio é común ao monetario romano da época, coa efixie do emperador de quenda: Octavio Augusto, ao xeito habitual, cunha representación divinizada do seu recoñecido perfil a carón dos seus atributos: caduceo, palma e, na contorna externa da peza, a lenda IMP(erator) AVG(vstvs), Divi F(ilius): O emperador Augusto, fillo do divino [Julio César]. Non obstante, o máis destacable é a representación anepigráfica do reverso que ostenta como motivo central a caetra, que era o escudo redondo típico da sociedade autóctona prerromana que deu nome ás moedas. A caetra, ás veces, aparece reproducida con outras armas ofensivas ou defensivas como o puñal, a falcata e as lanzas: soliferra ou pilum, amosando a panoplia bélica completa dos pobos autóctonos do Noroeste como un triunfo sobre eles e a constatación da superioridade romana. A lectura que se pretende amosar nunha peza de uso cotiá é a do emperador sometendo os galaicos. Coa intensa circulación monetaria, esa mensaxe levarase a moitos lugares e pobos formando parte do comercio e da economía da época. Por debaixo do sestercio hai outras moedas da caetra de menor valor fiduciario: ases e dupondios, moitas atopadas en Lugo nas escavacións arqueolóxicas dos anos 80 e 90 do século pasado. Estes achados fan que se considere a posible realidade dunha ceca en Lucus Augusti. Nese caso, serían as primeiras cuñaxes galegas en época romana. A xoia da colección Esta sinxela peza de bronce de 38 gramos de peso e cun diámetro máximo de 40 milímetros é un testemuño claro da emisión e circulación monetaria romana no s. I a.C. no territorio galaico así como da existencia dunha panoplia bélica indíxena que apunta unha sociedade xerarquizada, conformada e desenvolvida a todos os niveis. Pero tamén nos anuncia o fenómeno de sincretismo e aculturación que substituirá a cultura castrexa da Idade do Ferro nun proceso inexorable de paulatinos cambios. O sestercio será a xoia da colección numismática do Museo Provincial de Lugo, a única moeda declarada Ben de Interese Cultural, e contribuirá a valorar a ciencia numismática no desenvolvemento de estudos históricos e arqueolóxicos.