Uxía Casal: "Un dos problemas máis graves que temos como seres humanos é que falamos pouco dos sentimentos"

Como recibiu este recoñecemento por parte de A Sega? Nos días previos foron dando unha serie de pistas nas redes. Non sospeitaba nada? Moi sorprendida, porque a min non me saía nada. Polo que entendín, publicábano de tal maneira que eu non o puidese velo. O colectivo homenaxea con isto a súa traxectoria. Cando comezou a escribir? Eu recórdome desde nena facendo contos e historias. Porén, tomeino máis en serio cando estaba rematando Xeografía e Historia, foi por iso que me metín despois en Filoloxía. Quería aprender técnicas para facelo como eu considero que se debe facer: o mellor dentro das posibilidades de cadaquén. Xa comecei desde aquela, o que pasa é que tardei moito en publicar. Esa demora foi por propia vontade ou por outras razóns? A medias. As editoriais nos anos 90, sendo eu unha descoñecida, ademais muller... Pena, penita, pena, que queres que che diga. Era moi difícil entrar no circuíto, e como eu non tiña amizades nin quería ir por esa vía, e como o machirulismo estaba moi á orde do día... Custoume. Na súa obra cultiva, de diversas maneira, iso que se dá en chamar literatura de xénero, que naquela altura tampouco estaba especialmente ben vista. Por que era así? Ao mellor non gusta o que digo, pero é a percepción que eu teño. Sabes o que é comezar a casa polo tellado? Cando se empezou a publicar en galego, queríase un pouco iso: a gran literatura. Todo tiña que ser excelso, sisudo, serio e transcendental. E claro, a min non me apetecía escribir nada diso. Guiábame polo que entretiña e facía desfrutar. Todo o que saíse dunha cousa medianamente seria (perdoa o ton, non o podo evitar), non merecía ningunha atención. E cre que esta situación na actualidade cambiou? Que se cambiou? Claro! O que pasa é que eu estou xa moi afastada diso, o último libro que publiquei foi unha reedición de Saturno tamén é deus, con Urco, aínda que realmente tería que dicir máis ben con David [Cortizo] e Andrea [Jamardo], que foron os que se relacionaron comigo e son marabillosos. Logo con Urco pasou o que pasou. E parece que as editoriais todas tratan as autoras e os autores como pataca de recheo. Grazas a que xurdiron selos centrados na literatura de xénero, agora moitas outras están entrando polo aro, pero antes todo o que se saíse desa gran literatura non tiña cabida, ou se metía no saco do Infantil e Xuvenil todo o de xénero como intriga, novela negra ou aventuras. Ou o que fago eu desde hai anos, onde máis cómoda me sinto, de relatos inquietantes ou que pretenden sorpresa e arrepío desde o cotián. No resto de Europa ou en América, en todo o mundo, hai moito dese tipo. Aquí parece que non calla, non sei por que. A pesar de que guste e atraia, non semella que as editoriais estean por publicar literatura dese tipo, que penso que tería bastante eco. Sobre todo tal e como se desenvolve agora a mercadotecnia e a promoción, que basicamente quen vende o libro é o autor ou a autora. Eu non me podo mover nin trasladar, así que para min ese aspecto está totalmente descartado. Eses relatos desacougantes, que ás veces atopan no cotián a súa dimensión máis arrepiante, non sei se cobran neste tempo de pandemia, no que parece que a realidade se volveu un pouco ciencia ficción, un sentido novo. Supoño que si, non o pensara. O terror máis terrorífico moitas veces está no cotián, en certos momentos nos que se che acende un interruptor e ves ese factor horripilante que ten a realidade. "O terror máis terrorífico moitas veces está no cotián" Eu levei o confinamento de maneira diferente, o meu non foi pola pandemia e chegou antes que o oficial. Teño unha ernia discal que me tivo dous anos cunha dor horrorosa porque tiña o nervio ciático totalmente comprimido. Nesas circunstancias, non me era posíbel escribir. Facíao só no Facebook e o que intentaba era aliviar os meus contactos sendo alegre, co lado amábel do cotián. No que atinxe á situación da muller na literatura, ese mundo de "machirulos" do que falaba antes, ve avances? Pensaba que si, pero desde as últimas novas que teño paréceme que non. Non sei como tratan os homes, mais vexo como se comportan con algunhas mulleres multipremiadas que non teñen que demostrar absolutamente nada, cunha falta de consideración, xa non de cortesía senón de saber estar, que resulta alucinante. Como se fósemos os últimos monos da feira, con todos os meus respectos para os monos. É vergonzoso, por exemplo, que a unha escritora galardoada non lle mandasen os exemplares antes de distribuír o libro nas librarías. A min iso paréceme gravísimo. Poderei parecer unha mexericas, pero penso que a consideración básica ten que ser coas autoras, non co mercado. Foi tamén mestra moitos anos. Que a levou á docencia? A necesidade. Estudei Xeografía e Historia, especialiceime en arte, e acto seguido Filoloxía. Rematei con 27 anos, quería casar e independizarme, polo que precisaba traballar. O único que tiña daquela ao meu alcance era o ensino. E alí me metín. Apunteime nas listas e descubrín, con todas as miñas reticencias, porque me parecía que non era para min, que me gustaba moito e que o pasaba francamente ben. Como valora a evolución da nosa lingua na educación? É difícil. Aínda se segue esgrimindo o argumento de que nos impón xa non o galego, senón unha asignatura máis. Eu tiña moi claro que ía dar aulas de lingua galega en lingua galega. Había un programa e eu tiña que seguilo, era o meu traballo. Porén, escoitas argumentos tan peregrinos para que aprobes os fillos como "el fala galego na aldea", "é moi galeguista" ou "ama moito a Galiza". Eu non cualifico sentimentos, cualifico coñecementos. Había que separar moi ben e dicir: "Mira, isto non é unha maría, é unha materia moi seria, que por riba é a nosa lingua, e hai que coñecela a fondo". Foi cuestión de aprender a base dos anos e da experiencia a estar moi segura e dignificarte como profesional, e non atender a esas estupideces. Afirmaba levar tempo afastada do sistema literario, mais continúa a escribir, non? Por suposto. Tiven un blog durante 12 anos, desde que me xubilaron. Agora escribo en Facebook moito. Non necesito publicar en papel, tanto me ten. Con tal de que a xente que me le goce e sinta algo, abóndame. Non preciso ter pilas de libros publicados. Para que? Se total case non se venden. O meu tipo de escrita, como eu non podo desprazarme de sitio en sitio e facer performances cada dúas por tres para vendela, tería pouca saída. Quen non se ve resulta apagado. Se as editoriais non se comprometen... Interésalle esa vía de contacto directo que pode construírse entre autora e público na rede? Si. Sempre che comentan cousas, pero máis do "que" que do "como". Penso que a xente agradece que se verbalicen certas cousas que non son capaces de verbalizar. Eu creo que, en xeral, un dos problemas máis graves que temos como seres humanos é que falamos pouco dos sentimentos. Quizais porque non sabemos como. Eu creo que é básico, porque é o que imos levar de aquí, os sentimentos e a maneira de relacionarnos coas outras persoas. E diso falo, e penso que á xente lle gusta.