O retorno de Maside a Compostela
Nena con galo (Estreliña no ceo), un retrato en tinta chinesa sobre pergameo debuxado en 1926, e o bodegón Mesa de cociña, óleo sobre lenzo de 1957, servíronlle a Carlos Maside para delimitar a súa vida como pintor. Esas dúas e outras 29 pezas escollidas por el mesmo conforman o seu testamento artístico, que agora procura acomodo institucional na que foi a súa cidade, Santiago de Compostela.
“Trátase do conxunto de obras que elixiu o propio Carlos, o máis representativo da súa obra”, explica o seu sobriño neto, Xulio Maside, “quixo que esa pequena colección non se dispersase e estivese a disposición do público”. Tres acuarelas, dous pasteis -un sobre papel e outro sobre lenzo-, dúas tintas chinesas sobre pergameo, tres gouaches -técnica asentada na augada-, e 21 lenzos compoñen a autoantoloxía de Carlos Maside (San Xulián, Pontecesures, 1897 – Compostela, 1958).
O legado permaneceu depositado no Concello de Vigo durante décadas. O museo municipal Quiñones de León, no parque de Castrelos, expuña apenas unha parte dos traballos. Á morte de Maside, os seus testamenteiros non atoparon lugar en Compostela e chegaron a un acordo con Vigo. Aquel acordo rematou en litixio e na retirada dos cadros. “A idea foi sempre levalos a Compostela”, indican fontes da familia.
Durante algúns anos, tampouco en Compostela atoparon complicidades nas administracións. Ate a alcaldía de Ángel Currás, un dos tres alcaldes do Partido Popular que pasaron por Raxoi a pasada lexislatura. Daquela, o concello da capital alugou a escolma durante dous anos e amosouna ao público na Casa do Pozo. Nesa mesma época activouse a Plataforma Cidadá Carlos Maside para pular polo retorno do seu testamento pictórico a Santiago.
A mudanza política no concello -asumiu a alcaldía Martiño Noriega, de Compostela Aberta- e na Deputación da Coruña -cuxa vicepresidencia e departamento de cultura dirixe Goretti Sanmartín, do BNG- acelerou os trámites. “Estamos á espera da decisión final do convenio entre administracións”, sinala Asunción Leiceaga, portavoz da plataforma, “e nós nacemos unicamente para apoialas a que desen o paso”.
A falta da implicación da Xunta -Leiceaga afirma que non se puxeron en contacto coa familia Maside- parece agora mudar, segundo indican fontes coñecedoras da negociación. O máis importante dos flocos soltos reside no lugar que acollerá as pinturas. “Para nós, o ideal sería a Casa da Parra”, engade Leiceaga, “facer alí un Museo Maside, moito máis que este legado”. Logo de anos alugado pola Xunta como museo para exposicións temporais, o emblemático edificio da praza da Quintana de Santiago regresou ao seu propietario, o Ministerio de Emprego e Seguridade Social, que o mantén pechado.
“O único que ten claro a familia”, esténdese a representante da plataforma, “é que non quere que os cadros vaian para o Gaiás”. Concello e deputación agardan que o destino das 31 pezas se resolva ao longo de 2018.
A modernidade fanada polo fascismo
Carlos Maside foi un actor central na renovación da pintura galega da etapa republicana. “Intelectual comprometido e artista clave”, resume a crítica Mercedes Rozas no limiar ao catálogo Maside en Compostela. O testamento pictórico do mestre, que recolle reproducións do legado. Canda Seoane, Arturo Souto ou Colmeiro, propulsaron as raíces nacionais cara ao futuro. O fascismo fanou aquela xeración.
Maside non marchou. Despedírono do seu emprego de profesor en Vigo e inhabilitaron para a docencia. O réxime emanado do 18 de xullo prohibiulle participar en catividades culturais públicas. O exilio foi interior. Só na década dos cincuenta comezaría a re emerxer. Así llo contaba en carta a Seoane, citada polo ensaísta Antón Baamonde en Maside en Compostela: “Desde hai algún tempo sinto renacer en min un intenso fervor espiritual que me liberou do longo marasmo que as circunstancias externas e as miñas persoais facían pesar sobre min”.
Foi nese tempo rouco cando dispuxo o seu testamento artístico. A muller sentada (1930), Tenda (1936) ou Os noivos (1956) son pintura figurativa, inevitabelmente atravesada polo expresionismo e o cubismo -os dous movementos determinantes naquela nova pintura galega. Lavandeiras (de Galeras, en Compostela) (1953), o cadro preferido do seu sobriño Xulio -tamén recoñecido pintor-, funciona como poética: os traballos das humildes, a súa dignidade, a cor é a resistencia contra a opresión existencial.
Nota: reprodución do cadro Costureira (1945), pertencente ao legado e fotografía de Carlos Maside antes de 1936.
Nota: nunha primeira versión deste artigo afirmábase erroneamente que Xulio Maside é neto de Carlos, cando en realidade é sobriño neto. O seu pai, o pintor Xulio Maside, é sobriño de Carlos, e non fillo..