O relato vivo da paisaxe na obra de Xoán Colazo

A importancia e grandeza da paisaxe está directamente relacionada coa arte, tan relacionada que incluso especialistas na materia como o arquitecto e profesor Javier Maderuelo afirma que a contemplación do contorno como paisaxe non existe "ata que os artistas-pintores comezan a representala", e isto lévanos directamente ao Renacemento cando Giotto ou Leonardo da Vinci introducírona coma fondo nos seus motivos; certo é que tempo atrás xa Petrarca poetizara a subida ao Monte Ventoso na Provenza, cantando a beleza da súa particular meta. Con todo, a verdadeira transcendencia chega cos pintores neerlandeses do século XVII que o integran como protagonista en moitos dos seus cadros e, posteriormente, cando resulta imprescindible para impresionistas, románticos ou realistas. Xa recentemente a arte intervindo a propia natureza, o chamado Land art, alcanza esa complicidade total, transmitíndonos as distintas e versátiles lecturas que florecen en cada locus amoenus persoal. Pero, seguramente, sexa a fotografía a que nos introduce de xeito máis amplo na trama da paisaxe, a que nos presta esa visión estética enraizada directamente coa realidade, unha visión epifánica que nos descubre esas miudezas temáticas e xestos collidos nun "aquí e agora" que acaban por darlle forma ao pretexto artístico. Poderíamos considerar que o primeiro en retratar a pulsión da paisaxe en toda a súa dimensión, neste caso urbana, foi un dos propios creadores da práctica fotográfica: Gaspard-Félix Tournachon, coñecido polo pseudónimo Nadar. El foi quen de subirse a un globo aerostático, asegurar unha cámara na canastra e tomar as primitivas instantáneas aéreas de París. Abríase así un longo camiño que tanto para o compoñente documental como para o artístico –en moitos casos irán xuntos– resultou dunha gran relevancia. Naturalmente nesta especialidade existen moitas opcións, moitos vieiros técnicos e estilísticos que os autores e autoras abordan de distinta maneira. Un destes camiños foi o escollido no seu día por Ansel Adams, estadounidense pioneiro especializado na fotografía da natureza, e por tanto igualmente na das viaxes, que insistía na idea de non quedarse en reproducir só a realidade senón en reproducir "o contido emocional" de cada instantánea. Preocupado por o medio ambiente, de igual xeito sentou precedentes como acérrimo defensor da protección de parques como o de Yosemite, que retratou en múltiples ocasións. Conexión coa contorna Un exemplo de que esta modalidade segue vixente é a publicación Cento doce viaxes na miña terra do fotógrafo Xoán Colazo Pazo editada en setembro deste ano por Sermos Galiza S.A. Nas súas imaxes danse as circunstancias propicias para engarzar as emocións co relato vivo da paisaxe. O seu Yosemite particular é Galicia e o norte de Portugal, tanto as terras do interior como as liñas de costa despexadas ao mar, as beiras dos ríos, as insuas, as furnas…, así mesmo o patrimonio histórico-cultural desde a prehistoria ata actualidade, percorrendo, no que el chama "unha andaina demorada", petróglifos, castros, calzadas, igrexas ou pazos, un patrimonio que nos define como pobo e que é visto con lupa, para ben e para mal, non deténdose unicamente o fotógrafo na parte "arcádica", porque cando se viaxa, como di o propio autor, coñécense tamén "patrimonios estragados, zonas de grande interese natural degradados polo desleixo ou voracidade de intereses económicos, e en toda parte unha cultura agredida e unha poboación que esmorece". O seu Yosemite particular é Galicia e o norte de Portugal, tanto as terras do interior como as liñas de costa Colazo recolle as pegadas de cada unha das paradiñas que fai, desmiuzando escenarios e secuencias e retratándoos coa acción da luz sobre os cantís ou os verdes dos montes, calquera detalle pode ser razón de embelesamento, basta con enfocar o obxectivo para profundar na plasticidade estética do lugar, nos sentimentos que emanan da mesma natureza. Outro adiantado, Alfred Stieglitz, vía imprescindible no seu traballo as que el chamou "equivalencias", que consiste en que o fotógrafo trate de rexistrar coa cámara o mundo que lle rodea, empatando coa beleza ou coa miseria, pero empatando. Nas viaxes deste libro faise evidente a conexión coa contorna, non só nas imaxes senón incluso nos textos que as acompañan, ademais é manifesto o compromiso co medio ambiente e o patrimonio histórico. Adams apuntou que para fotografar en condicións necesítase "disciplina, paciencia e perseveranza", máis que seguro que Colazo debeunas ter para internarse nos máis destes cen recunchos.