O relato de verán: 'Vinte e sete lúas' (IV), por María Canosa

Esa mesma noite, Panchiño agardábaos no seu bote. Non faltou o silencio inundándoo todo, enmudecendo ata as bágoas. Nas miradas léronse os medos, as inquedanzas. Repetíase a desazo, o temor, a incerteza do que pasará, a fraqueza das forzas, a dúbida de ser un esforzo en van. Repetiron o camiño coas estrelas e a lúa por fachos. Non deixou de perseguilos o terror, alcanzándoos a cada paso. A tristura, negra e grande, agarrábaselles ao pescozo. O Porto de Quilmas, antes destino, agora fora punto de partida. Dirixíanse cara ao Castelo de Corcubión, onde desembarcaron logo doutra eternidade. A aperta a Panchiño foi máis suave. Fallábanlles as forzas. Mais ao poñer pé á terra, botáronse ao monte. Ás catro da mañá comezaron a súa andaina por terra firme. Desde o Castelo de Corcubión, pasaron por riba de Estorde, para logo dirixirse ao Monte do Son. Os pais de Joaquín tiñan un piñeiral que lindaba con Toba. Ninguén os buscaría alí, ao tempo que estaban localizados. De cando en vez podían deixarlles un anaco de boroa. Colleunos o día facendo o seu percorrido. Os toxos tiveron que servirlle de escondedoiro mentres non se foi de novo a luz. Convertéronse por unhas horas en estatuas inmóbiles, ata que, ao anoitecer, dúas tías de Joaquín, de idade avanzada, lles levaron algo de comida. Raimunda e Manuela ofrecéronlle a súa casa (no Son) para esconderse nela. Joaquín e Manuel aceptaron o acubillo temporal. PARTE II Baixo a protección das dúas mulleres pasaron dous meses. Polo día permanecían no faiado da casa. De noite, un durmía mentres o outro vixiaba entre as tellas. Nunca asomaban a unha fiestra. Un amencer, ao redor das seis da mañá, Manuel facía a quenda de vixía. Albiscou entre as tellas dous membros da Garda Civil nun lado da casa e outro máis noutra beira. Sabedores do risco, no mesmo faiado tiñan buscado un acubillo, unha dobre parede de madeira recuberta de “feluxe”. Ocuparon o oco que facía de cámara de aire. Inmóbiles, escoitaban como os gardas rexistraban a casa do pai de Joaquín, contigua da que eles ocupaban. Nesta non entraran en busca de desertores. Polo de agora! Non saíron do diminuto escondedoiro ata a noite. Nin comeran nin puideran moverse. Un son acompañábaos entre as dúas paredes. Era o corazón de Manuel. Batía tan forte que semellaba alguén petando nunha porta. Levou cara ao corazón a man dereita pegada ao corpo. Só así puido minimizar o volume do son e, ao tempo, tranquilizarse un chisco. Pasado o tempo, aló polos anos setenta, nunha revisión médica preguntáronlle pola cicatriz que se vía cos raios X no seu corazón. Manuel asegurou non padecer ningún problema, pero o médico insistiu. Era unha lesión xa curada, un amago de infarto. Entón ao avó veulle unha lembranza á mente. Confesou que nunca pasara tanto medo coma na dobre parede, escondéndose da Garda Civil e da guerra. Esa mesma noite abandonaron a casa das tías de Joaquín, que non podían controlar o seu pranto. Queríanos coma fillos e pregáronlles que deixasen de fuxir, pero os dous amigos botáronse á intemperie outra vez. Do mesmo xeito que cando marcharan ao Pindo, non tiñan refuxio. Ocuparían o piñeiral da familia de Joaquín, seguros de que ningún alleo á familia entraría no terreo. Mais o monte do Son non era o pedregal da Moa. Pasaron tres meses á intemperie, entre un rochedo, moi preto dun escondedoiro que chamaban “A cova dos mouros”, nome dado pola tradición oral. Alí resgardábanse da noite, sen máis espazo ca o estritamente necesario para os seus corpos. Durmían cruzados, así que, cando un quería dar a volta, tiña que espertar ao outro para poder levar a operación a cabo. En outubro, vendo que a situación se prolongaba e despois de escoitarlle a un rapaz dicir que sospeitaban que alí se agochaban desertores, pensaron en agocharse mellor e deron en construír o que sería o seu novo fogar. Construíron unha cova aos poucos, con dimensións suficientes para poderen moverse agochados dentro dela, pero era limitada. A terra que ían escavando, deixábana polos camiños, na entrada dos tobos dos coellos ou entre as matogueiras. Disipaban o rastro. [...continúa mañá]