Podar as palabras

Nos primeiros meses do ano, entre as matanzas e o Entroido, véñense os traballos de poda da vide. Sexa guiándose polas lúas, pola dispoñibilidade de días libres ou polo pracer de levar a contraria, durante varias semanas cadaquén vai facendo na súa viña o que pode ou que sabe. Mentres as C15 van poboando os enchedoiros das pistas da ribeira neses días solleiros xaneiraos, na mañá hai dúas láminas de auga no fondo do val: o propio río máis a mesta néboa que se ve aló embaixo; unha película por riba do Sil, como unha saba branca de invernía húmida e fría. O viticultor sabe que a poda marca o resto do ano, que as decisións de xaneiro determinan a produción de setembro. Podo para calidade ou para cantidade? Esta cepa terá forza para sacarlle outro brazo ou potencio o que ten? Tirará con estas dúas xemas ou retráiolle unha? Saber e intuición A poda é un saber tradicional e técnico no que a intuición ten moitísimo peso na toma de decisións. Hai bos podadores e outros peores pero ata na decisión tomada polo mellor podador hai un compoñente de azar. Chegado un momento, dúas, tres, ou catro decisións sobre a mesma cepa poden ser igual de correctas, porque son decisións de futuro. Podemos intuír que a cepa terá forza mais hai mil factores que determinarán que a teña ou non. Por suposto, canto máis coñezamos as nosas cepas e o terreo, máis doado será tomar decisións axeitadas. O viticultor sabe que a poda marca o resto do ano, que as decisións de xaneiro determinan a produción de setembro Do mesmo xeito, na oficina de xestor cultural municipal, os primeiros meses do ano son os da planificación: elaborar propostas, estratexias, solicitar achegas... ver os recursos dispoñibles e aproximar o que pode ser o ano cultural. Na planificación, como na poda, non podemos adiviñar senón intuír: deixar as xemas que son esbozos de ideas, escoller os gromos que poden saír adiante tomando decisións baseadas no coñecemento mais cun compoñente importante de rifa escolar. Como vou saber eu en xaneiro se á xente lle apetecerá unha foliada o 16 de outubro? Porén, o que si leva consigo a planificación é escrita e a cepa en branco sobre a que escribimos convida á reflexión. Escribir é podar as ideas, porque as palabras poden ser ocas e nese caso hai que recortar madeira. A arte de programar Cultura Cunha programación cultural o que estamos a facer é crear un relato. Estamos a intervir a realidade e a comunidade e non reflexionar o que queremos comunicar, os obxectivos que queremos cumprir, a quen nos diriximos, etc. é neglixencia profesional, nomeadamente con fondos públicos. Porén, entre a reflexión e a escrita hai a mesma distancia que entre o pensamento e a palabra. Tendemos a empregar palabras de xerga para amosar o noso saber-poder, a nosa pertenza a unha estirpe profesional, que serven de escudo fronte a incerteza dunha profesión igualmente incerta outorgándonos unha falsa seguridade. Debemos perder máis tempo na reflexión que na escrita pois cando entendemos o profundo do que facemos e por que, non hai necesidade de revestilo, senón máis ben de espilo, de purificalo e levalo á esencia. Porque no momento no que consideremos "feminizar a cultura", "fomentar a participación", "deslocalizar a oferta" unicamente como palabras, fórmulas nunha memoria e non como conceptos que deben atravesar as nosas programacións, a nosa práctica estará totalmente alienada. Por iso é importante manterse o máis posible nas marxes. No noso traballo de xestoras culturais, programadoras, dinamizadoras, técnicas, interventoras, mediadoras ou o que sexa, debe haber unha certa autoría, algo de Nós, porque programar Cultura é a arte de combinar as actividades e o tempo. Pensar o futuro Igual que as músicas empregan as notas e os acordes, as poetas as palabras e o ritmo, as conferenciantes a oratoria ou as cineastas o fotograma e a montaxe, as xestoras empregamos as músicas, as poetas, as conferenciantes ou as cineastas para contar a nosa historia. Escollemos esta poeta e non aqueloutra para transmitir uns contidos e uns valores concretos. Instrumentalizamos? Por suposto. Intencionalmente ou non. A cuestión é ter claro con que obxectivos: por coherencia? Por cartos? Por prestixio? Porque é significativo? Na vida e na vide non é doado pensar a futuro. Temos que ter claro que perseguimos con cada corte, ter un concepto, unha filosofía e un lugar ao que acudir en caso de dúbida: axústase este corte ao concepto? Axústase aos obxectivos globais? Coñecer a viña, sentir a terra.