A obra da primeira feminista da nación galega, a análise no libro de Pilar García Negro

A Casa-Museo de Rosalía de Castro de Padrón (comarca do Sar) acolleu eta terza feira, 13 de xuño, a presentación do Anexo nº1 da revista de estudos rosalianos Follas Novas, a reedición da obra O clamor da rebeldía. Rosalía de Castro: ensaio e feminismo, da escritora e profesora Pilar García Negro. Trátase dun libro que toma como obxectivo a análise dos elementos paratextuais da obra de Rosalía de Castro, títulos, prólogos e dedicatorias das obras máis importantes, fixando a atención en textos considerados menores. Na elección de Pilar García Negro comeza a novidade dun traballo que presenta unha faceta, reflexiva e crítica, apenas contemplada da poeta. O clamor da rebeldía. Rosalía de Castro: ensaio e feminismo recolle dúas conclusións relevantes: a incorporación de Rosalía a un xénero, o ensaio, sen modelos galegos inmediatos e previos que a guíen; e "o que ten a ver co espertar dunha conciencia específica de xénero, como muller galega e como escritora". Os prólogos das obras rosalianas inician o xénero ensaístico galego "Neste estudo o que intento demostrar son dúas inauguracións: a dun xénero literario, que é o ensaio, atribuíndo este nacemento á escritora fundacional da literatura galega que o foi pola súa poesía, mais tamén como escritora de ensaio a través de dúas pezas senlleiras que son os prólogos a Cantares gallegos e a Follas novas", afirma Pilar García Negro a Nós Diario. Os paratextos analizados por García Negro non son convencionais, pois "é ela quen se responsabiliza desa función, non lla encomenda a ninguén". Trátanse pois, de auténticos ensaios cun valor enorme porque están a falar dela mesma como escritora, máis da eclosión dun movemento patriótico galego, claramente político no caso de Cantares gallegos, e dela mesma e da función que cre que debe ter a literatura galega, en Follas Novas". A definición dos prólogos destas dúas obras de De Castro plenamente como ensaios ten toda a importancia fundacional dun xénero literario. Segundo sinala García Negro, unido a isto, indisolubelmente, hai dúas novidades absolutas: unha, que sexan escritos en lingua galega, e dúas, que sexa unha muller quen o tivese feito. María Pilar García Negro: A loita incansábel a prol do galego Conciencia de xénero "A segunda tese desta obra é que xorde tamén, [...] con toda a clareza e explosividade, unha conciencia de xénero. Por iso xa hai moitos anos que definimos Rosalía de Castro como a primeira feminista da nación galega", sentenza Pilar García Negro. Desde a década de 1980 fálase do feminismo transversal na obra de De Castro, en publicacións como A Nosa Terra e mesmo en 1988 coa defensa da primeira tese sobre Rosalía na Universidade de Santiago de Compostela, escrita por Francisco Rodríguez. Porén, non foi feminista para a oficialidade cultural da época nin para o españolismo (nin de esquerdas nin de dereitas) que vían as súas referentes en Emilia Pardo Bazán e Concepción Arenal. A conciencia de xénero de Rosalía revélase e rebélase desde moi cedo na súa obra A conciencia de xénero de Rosalía de Castro vaise revelar e rebelar desde moi cedo nas súas prosas poéticas, nos prólogos das súas novelas, nos seus contos, na súa novelística en español e, por suposto, tamén de forma central e vertebral nas súas dúas grandes obras fundacionais: Cantares galegos e Follas novas. Así, a capacidade intelectual plena das mulleres é un dos principais trazos feministas da obra de Rosalía de Castro: a súa capacidade discursiva, a creación de pensamento, e o dereito a expresalo debidamente. En segundo lugar, García Negro sitúa a pertenza das galegas a unha xenealoxía feminina de moi amplo alcance, tanto no tempo como no espazo. No prólogo da súa primeira novela, La hija del mar (1859), Rosalía vai citar desde políticas como as dirixentes de Rusia ou de Austria, combatentes como Xoana de Arco, ou escritoras como Santa Teresa de Xesús. "Estamos ante unha escritora que ten unha asombrosa cultura literaria e doutras ramas das Humanidades e que vai aplicar o seu talento e toda esa ilustración e cultura adquirida á rehabilitación da súa patria e á dignificación vía literaria da súa lingua, da cultura do seu pobo, das clases traballadoras, e tamén da utilización da lingua galega para calquera obxectivo e en calquera cometido literario", afirma Pilar García Negro. "Algo que vai facer xa de maneira espléndida en Follas Novas", engade. E en terceiro lugar, hai unha dimensión moi clara de solidariedade e de alianza intencionada no feminismo de Rosalía de Castro coa maioría social feminina. Isto é, coas mulleres traballadoras do seu pobo, vinculadas ao campo e ao mar. "Coa sutileza de observar que tamén aquí, nesta clase social, hai clases de xénero. Diso tamén dá conta Rosalía de Castro", valora García Negro. Rosalía vai colocar este foco noutras obras, como en El caballero de las botas azules, plenamente ambientada na capital do Estado español, na aristocracia, na clase do 'querer e non poder'. Para García Negro, o comportamento das mulleres en función da clase social á que pertencen aparece fielmente retratado nesta obra. A estes tres principios feministas da obra De Castro poderíanse atribuír moitos máis aspectos e pór moitos máis exemplos, mais García Negro convídanos a ler –ou a reler– integramente a obra a autora fundacional da literatura galega desde unha nova perspectiva e descubrilas por nós propios. Rosalía dialoga coas distintas linguas do mundo Unha obra premiada que inaugura unha colección O libro de Pilar García Negro, O clamor da rebeldía. Rosalía de Castro: ensaio e feminismo, volve ver a luz grazas a ser editada como Anexo nº1 da revista Follas Novas que dirixe Xosé Luís Axeitos e que edita a propia Fundación Rosalía de Castro. A edición orixinal obedeceu, en 2010, a obter o 15º Premio de Ensaio Vicente Risco. O presidente da entidade rosaliana, Anxo Angueira, explica a Nós Diario que o feito de que sexa esta obra a que inaugure a nova colección ten unha importancia simbólica "ao estar escrita por unha experta rosalianista recoñecida e cunha obra que tivo un grande impacto no seu momento". "É algo que a fundación lle debe a unha investigadora de Rosalía de Castro como é Pilar García Negro", afirma Angueira. A dimensión intelectual de Rosalía de Castro "En O clamor da rebeldía. Rosalía de Castro: ensaio e feminismo Pilar García Negro puxo o foco sobre textos que non estaban tan presentes á hora de falar de Rosalía de Castro. Prólogos, narrativas e textos en xeral que poden parecer menores pero que conforman unha constelación que dá idea da dimensión intelectual, do pensamento crítico da escritora fundacional da literatura galega", conclúe o presidente da Fundación Rosalía de Castro. Máis de 45.000 'Caldos de Gloria' para Rosalía