O momento da batalla cultural

Cando se publique este artigo, o 17 agosto, estarán a piques de iniciarse as sesións constitutivas do Congreso dos Deputados e do Senado. Sabemos que nestes días están tendo lugar importantes negociacións que van condicionar o noso futuro político e social. Existe a posibilidade de que haxa un goberno de esquerdas, no que o PSOE gobernaría de novo apoiado noutras forzas, necesariamente co apoio de partidos nacionalistas. Pode acontecer tamén que entre a gobernar o PP apoiado por unha forza de extrema dereita que manifestou en diversas ocasións o seu rexeitamento á realidade plurinacional do Estado. Unha opinión á que non é allea o propio PP que, como ben sabemos en Galiza, está comandado por unha persoa que xogou e xoga con bastante habilidade a aparentar moderación neste ámbito, cando en realidade practicou, e con certeza seguirá a practicar con máis forza no futuro, en parte grazas a ese apoio, políticas contra calquera elemento alleo á cultura do centralismo e da lingua e da cultura dominantes. Tampouco podemos descartar que ningún dos candidatos destes dous partidos consiga os votos suficientes para a investidura e volvamos ter eleccións xerais nuns meses. O 17 de agosto coincide cunha data significativa porque en toda Galiza se conmemora a data de Galiza Mártir, en homenaxe de Alexandre Bóveda, fusilado en Poio nesa data en 1936. O político e intelectual fora candidato da Fronte Popular e foi detido tras o golpe de Estado, acusado de traizón e condenado a morte nun xuízo sumarísimo que tivo lugar o 13 de agosto. Nestes días, Carlos Callón lembrou que durante o xuízo non se lle permitiu intervir en galego, prohibíndoselle usar o "dialecto gallego". Haberá quen diga que a situación actual é ben diferente, pois hoxe podemos facer uso da nosa lingua de xeito normal, cando menos exento de conflito. Non se trata só dunha cuestión de uso da lingua, mais non é posíbel negar que a súa presenza ou ausencia ten carácter político e implica un xeito de entender a cultura de todo un país. Tres linguas oficiais Nestas últimas semanas, despois das eleccións xerais, tamén asistimos a un interesante debate sobre a pertinencia de permitir o uso das linguas oficiais do Estado no Parlamento español. Temos perfectamente asumido que a única lingua de uso normal sexa o castelán, a pesar de que hai outras tres linguas que a Constitución española establece como oficiais: "O castelán é a lingua española oficial do Estado. Todos os españois teñen o deber de coñecela e o dereito a usala. As outras linguas españolas serán tamén oficiais nas respectivas comunidades autónomas de acordo cos seus estatutos. A riqueza das distintas modalidades lingüísticas de España é un patrimonio cultural que será obxecto de especial respecto e protección". Polo tanto, por moito que nos habituásemos a ese uso único do castelán, pode entenderse que é unha anomalía que as outras linguas oficiais non poidan estar presentes nese órgano de decisión (aínda que o regulamento do Senado si que permite o uso das outras tres linguas). Nese debate cuestiónase se verdadeiramente se trata dunha demanda da cidadanía ou dunha discusión estéril. Obviamente, tamén xorde a cuestión das dificultades técnicas e do seu custo, mais hai outros parlamentos nos que se usan varias linguas con normalidade desde hai anos, entendendo que se trata de respectar a diversidade, pois as linguas son a expresión máis directa da nosa cultura. Un caso moi significado é o do Parlamento Europeo. O respecto da diversidade lingüística é un dos valores fundamentais da Unión Europea. Polo tanto, se en España pesa máis a dificultade técnica ca o respecto polas diferentes culturas e pobos, isto ten un importante significado político e cultural. O feito de que se fixera habitual falar do galego, catalán e vasco como linguas "cooficiais" tamén ten implicacións e connotacións relevantes. A Constitución española, como vimos, indica que todos e todas as cidadás españolas teñen deber de coñecer e dereito a usar o español, mentres que as outras tres linguas son oficiais e temos dereito a usalas. Porén, como se concreta ese dereito segue a ser unha das grandes batallas culturais pendentes, se cadra adiada por demasiado tempo. É a ocasión ideal para dar o paso de outorgar ás linguas oficiais o papel que lles corresponde Un exemplo importante disto é o uso das diferentes linguas nas comunicacións públicas de todos os organismos e departamentos oficiais do Estado, igual que no propio Parlamento. Se cadra, este momento, no que o nacionalismo é tan necesario para que se poida dar un goberno de esquerdas, é a ocasión ideal para dar o paso de outorgar ás linguas oficiais, na práctica, o papel que lles corresponde e que as normas fundamentais xa lles outorgan. Para que saibamos que a nosa cultura tamén é respectada e non é considerada de segunda, e que teñamos claro de vez o que significa verdadeiramente ser progresista, tamén neste ámbito. Non deberiamos deixar pasar esta oportunidade.