Tres décadas a cultivar incertezas na facultade de Belas Artes

Até o 23 de maio deste ano pódese visitar a exposición Cultivar incertezas. Reformular o espazo / conmocionar a mirada no Centro Galego de Arte Contemporánea, en Compostela, proxecto que conmemora as tres décadas da facultade de Belas Artes de Pontevedra (1990-2020). O que o seu labor significou para a arte galega é precisamente o que trata de dilucidar esta mostra, indica Ángel Cerviño, o seu comisario: "Non damos unha resposta, mais cos 30 anos chegou o momento de facermos unha visión histórica do que supuxo". Trátase pois de facer balance e situar en contexto os cambios impulsados ou que contribuíu a consolidar, no conxunto do sistema artístico. "Foi importantísimo en todos os sectores: galerístico, comercial, institucional...", asegura. Cómpre lembrar que a facultade nace pouco antes que o propio CGAC (1993), co que "se fecha un pouco o círculo", explica Cerviño. "O apoio institucional deses anos é moi forte", conta, "apoiábase moito a presenza en feiras, a Xunta patrocinaba galerías que ían a Arco...”. A maquinaria posta en marcha desde anos antes tería así nos 90 a súa eclosión coa confluencia destes factores. "Foi un punto de inflexión, pódese falar de antes e despois da facultade", asegura. Era a última facultade desta sorte inaugurada no Estado e recibiu un cadro de profesorado "renovado", que fixo correr "moita información e novos aires polo sistema artístico". As novas e novos artistas son tamén axiña incorporadas polo CGAC e coleccionistas privadas, realidade da que a mostra dá conta favorecendo obras adquiridas na Galiza. Cerviño entende que desde as primeiras promocións se marca o "carácter mestizo e sobre-conectado dos novos rumbos da creación plástica: entrecruzamento de códigos e disolución das retóricas ancoradas en superadas categorías xenéricas, emerxencia do obxectual e o procesual en detrimento do maioritario dominio exercido polo pictórico-escultórico nas décadas anteriores, o definitivo estabelecemento de novos recursos tecnolóxicos, a hibridación da obra de arte con relatos e imaxinarios simbólicos xerados en ámbitos non especificamente artísticos...". Curso a curso, gaña visibilidade a presenza feminina nas aulas e nos proxectos expositivos, con crecente peso da investigación sobre as políticas de xénero e a dimensión política dos roles sexuais. Xeneralízase a irrupción das prácticas artísticas feministas e a presenza do corpo como suxeito político de primeira orde. Destacan aliás programas de bolsas, residencias e intercambios internacionais, que facilitarán a circulación acelerada de correntes plásticas e estratexias conceptuais. Actividades paralelas Á misión de debullar polo miúdo as implicacións da facultade contribúen unha serie de actividades paralelas que terán lugar de maneira máis presencial ou telemática, segundo o permitan as circunstancias. Os investigadores Natalia Poncela e Miguel Anxo Rodríguez coordinan esta parte fundamental do programa, con mesas redondas, seminarios, conferencias e encontros con diferentes axentes do sector, que narrarán en primeira persoa as súas experiencias e analizarán como, co paso do tempo, foron frutificando as propostas xurdidas das aulas. Búscase deste modo unha análise que parta da vivencia para formular cuestións que afectan o futuro destes estudos, con temas relacionados coa docencia especializada e abertura interdisciplinar, a influencia da teoría na práctica, e a influencia da facultade no contexto artístico galego. "Nunha paisaxe cultural cada vez máis polarizada, queremos achegarnos tamén a esas novas formas de enunciación colectiva que afectan á produción e exhibición a través de canles independentes, xestionadas polos mesmos artistas", explica Rodríguez. A isto súmanse as xornadas da Aula Aberta, coordinado por Poncela, que nas súas palabras constitúe "un espazo construtivo, analítico e expositivo situado dentro do propio percorrido expositivo, mostrándose a modo de prólogo ou epílogo contextual". A divulgación é a premisa deste, que "ofrecerá unha ampla documentación e intensa programación de actividades para a revisión e a análise das tres décadas de actividade da Facultade". Desta maneira, "os contidos, as dinámicas e as estratexias que integran a docencia e a investigación artística, insírense no espazo museístico do CGAC". Un dobre proxecto de edición completará o deseño expositivo: un libro-catálogo da mostra que achega os argumentos curatoriais con documentación gráfica, e unha segunda publicación cuxa función será documentar e proporcionar o rexistro impreso das propostas xurdidas dos debates, encontros e actividades. Mostra da diversidade A escolma non foi doada, sempre co sabor agridoce das propostas que fican fóra cando poderían entrar perfectamente. "Pensa que neses 30 anos, cunha media de 80 ou 90 en cada promoción, son 2.700 artistas", aproxima Cerviño. A idea foi ter un ou unha representante por ano, se ben de modo non estrito, considerando os cambios de licenciatura a grao e outras excepcionalidades. Desta forma, a mostra achéganos a un período de "profundas modificacións das prácticas artísticas en todas as súas facetas e derivacións: estéticas, filosóficas, tecnolóxicas, políticas e sociais, e por riba todos os aspectos puramente formais e morfolóxicas", explica Cerviño. Outra das dificultades é que nesas tres décadas "case se produce un cambio xeracional", polo que conviven persoas que teñen agora 50 anos con outras que actualmente apenas pasan dos 20. Erik Balbuena, Teresa Búa, Mónica Cabo, Marcos Covelo, Victoria Diehl, David Fidalgo Omil ou Basilisa Fiestras son algúns dos nomes que atoparemos. "As obras son moi dispares, as poéticas e as liñas de traballo absolutamente diferentes", describe, e metelas nun espazo comprimido, onde "conviven case ombro con ombro", era un desafío. A montaxe, na procura dunha harmonía, sempre co medo de como se ían integrar, barallou diferentes opcións de organización: cronoloxicamente, por estilos... Ao final o comisario decidiu non seguir unha norma fixa, ir encaixando as pezas "como me ían pedindo". E curiosamente hai unha certa conexión: "Xuntas unha pintura dos anos 90 cun vídeo que acaban de facer e non sei se é porque todos veñen do mesmo sitio, pasaron pola mesma escola, pero hai certas referencias e resonancias entre elas". Un fondo filosófico ou estilístico común que permite falar dunha simpatía entre elas, unha certa irmandade que non se sabe moi ben de onde procede. Cerviño pensa que hai outra conclusión básica, innegábel: "Temos uns artistas excepcionais, unha base fantástica para que o sistema da arte galega vaia para adiante". Mais non abonda, cómpre que "as institucións e toda a sociedade sexa consciente disto e o apoie". Así, reafírmase: “Esta exposición podería estar en calquera museo do mundo, sen ningunha dúbida".