Daniel Salgado: "Creo que a poesía non ten que contarse contos"

En Os paxaros e outros poemas (Xerais, 2021) atoparemos o ar, pero tamén a lama. As teses trázanse desde un momento político, fantasiando coa idea da natureza como allea á historia, mais nunca para fuxir, nin sequera da incomprensión. Escoitan o eco, o que latexa nas estremas. Así os poemas abrazan o mundo material e saúdan, tamén, a "indisciplina" da "mala herba", esa que "remexe e sinala que si, que hai / vida mesmo ao bordo do colapso". Pois Daniel Salgado sabe que "a sublevación non conduce nunca ao centro, porque a liberdade respira no extremo". Vou comezar pola "Coda". En "Sobre a linguaxe" remata: "Nin as flores máis brancas impiden a dura realidade. / Nin o significado se nos revela en cada abrocho". Segue entendo a súa escrita como unha loita contra a propia linguaxe? Si. Cada un ten as súas teimas, os seus mecanismos e os seus problemas cando escribe. Sempre digo que nos poemas ao final hai unha especie de pelexa coa lingua, coa historia e coa experiencia. Con eses tres elementos vou construíndo os meus poemas. Tamén son trazos que detecto en moitos poetas que me interesan, pero supoño que cando che interesa algo reparas niso e aparéceche por todas partes, aínda que estea máis na mirada que no obxecto mirado... Alén desa "Coda" e unha sorte de preludio, o libro divídese nas dúas partes que anuncia o título. Aínda que haxa "Outros poemas", os paxaros sobrevoan, ás veces para pousarse, todo o texto. Que lle interesa deles? Os que aparecen na primeira parte son os que vía desde o cuarto mentres escribía, aquí en Santiago. Excepto a lavandeira, que é de ríos. É moi bonito como descende para beber auga, con esa especie de voo espasmódico, como a golpes. Metéronse nos poemas porque eu estaba traballando, nunha época que o fixen moito desde a casa, e vía os corvos, o merlo... Eran os que recoñecía, haberá outros que non [ri]. Coincidiu cun momento de certa retracción persoal, que supoño que se transpira nos poemas, malia non seren en principio biográficos –ou non sei se o son ou non. En todo caso, ese é un tema que non me interesa na poesía. "O que vía nos paxaros era como seres vivos fóra da historia, aínda que seguramente sexa falso, porque ao final tamén lles afectan os sucesos humanos" O que vía nos paxaros era como seres vivos fóra da historia. Resultábame curioso pensar iso, que seguramente sexa falso, porque ao final tamén lles afectan os sucesos humanos. Creo que esa presenza da natureza que hai en todo o libro, non só dos paxaros, ten un pouco que ver con ese contraste cos feitos, coa mundanidade da historia dalgunha maneira. Esa sensación de que o paxaro ao final voa, pero... Sabe por que voa? Sabemos por que voa? Non o sabemos, pero voa. É todo o contrario da consciencia histórica dos seres humanos. Penso que ese contraste foi unha das pancas dos poemas. Logo non sei se se percibe ou non. Ía por aí a seguinte pregunta, así que coido que si. Malia que a idea do natural ou da natureza sexan construcións, no libro están as árbores, o tomate e a laranxa, esa terra que "definitivamente, pensa". A natureza semella ter por veces un deixe de refuxio, non escapista. É esa calma "O día despois de San Martiño", da que o poema desconfía, porque "a non moita distancia, a clase obreira desintégrase impasíbel". É esa sensación, seguramente falsa e construída culturalmente, da inmutabilidade do natural fronte á mutabilidade histórica –historia sempre con minúscula, como sucesos da vida humana, que é unha palabra que pode parecer un pouco grandilocuente. A natureza muta, aínda que o faga en ciclos e pareza que se repita, en realidade tampouco. Está moi atravesada polo humano, sobre todo aquí, neste país. Esa ollada cara á natureza ten que ver cun momento político. "Esa ollada cara á natureza ten que ver cun momento político" Que momento político? Un momento político que eu entendía ou percibía como de restauración ou normalización. Creo que esa etapa de retracción que comentaba está relacionada cunha percepción, despois duns anos nos que houbo moita axitación, de que a reacción ao final volvía imporse. Ou non exactamente imporse, pero volvía levar a iniciativa. Contra iso aparecen augurios, nos límites: "Iso que esvara contra o século / apenas ten nome", é a intuición "da orde que se derruba". Hai unha tensión. Si, logo está a imaxe que usei moitas veces da toupa, que sempre segue furando, como o movemento obreiro. En "Ningún partisano" escribe: "Multiplícanse as desercións. / Ningún partisano é quen de defender / a necesidade da resistencia, o seu cometido". Fala desde a derrota, mais penso que non desde o derrotismo. Ou "tampouco novembro nos salvará"? Toda derrota é sempre provisional, como todo na vida humana. Este poema quizais é un pouco escuro, vén da observación, desta sensación de non dar comprendido que acontece. Tes unha idea, pero choca coa realidade, entón sofre unha transformación (que por outra parte é como debe ser, non?). "Toda derrota é sempre provisional, como todo na vida humana" Non sei se son derrotista, quero pensar que non. Ao tempo teño unha frase moi presente de [Louis] Althusser, un pensador que lin bastante, aínda que non concordo con moitas cousas que expón. El sempre dicía que o materialismo era non contarse contos. Eu creo que a poesía tampouco se ten que contar contos, hai aí unha distinción entre ela e a ficción que me parece interesante. Nos poemas está, como non, moi presente a historia, camuflando o medo nas pregaduras. Ou con John Reed entrando no Palacio de Inverno, "no núcleo / mesmo do motor da historia / ao pé / de forzas descomunais, da corrente / que todo o arrastra". Interésame esa imaxe, non sei se hai unha certa idealización dese intre? John Reed era un xornalista, iso tamén é curioso. O que intentaba tratar o poema era esa dificultade de ver os acontecementos cando estás dentro, esa gran confusión. Nese momento, quen sabía o que ía ser, o que estaba pasando naqueles días. Era moi complicado advertilo. Ese intre histórico interésame igual que o século XX, porque, dalgunha maneira, somos os seus fillos aínda. Ao ler a microhistoria da revolución rusa esa confusión era algo que me chamaba moito a atención, a idea de estar no medio sen saber que ía pasar, nin había exactamente esa consciencia de estar transcendendo a historia, ou a prehistoria, que dicían os bolxeviques despois. Imaxinar alí ao testemuño, que era implicado como simpatizante, mais que ao mesmo tempo estaba tomando notas, facíame moita graza. Ese entrar no Palacio de Inverno e, polo que teño lido, perderse dentro, porque era tan grande que non atopaban onde estaba a familia do tsar... Son imaxes moi potentes e moi decisivas para todo o que pasou nos seguintes 100 anos. Que pode haber idealización do momento? Claro. Do momento, do xornalista e dos personaxes. Ese risco sempre está aí. Como John Reed, moitas referencias percorren as súas páxinas: o socialista inglés Wlliam Morris, o escritor americano James Baldwin, o musicólogo francés Roland-Manuel, o cineasta portugués Pedro Costa e o seu Cavalo Dinheiro, o poeta sur coreano Ko Un... Que concepción da escrita hai nesta intertextualidade? Realmente non é algo moi buscado pola miña parte. Estás lendo, vendo películas e escoitando música e iso acaba entrando, como outras cousas da vida, igual que a política ou as relacións con outras persoas, se iso é algo distinto da política, que non está claro. Sei que pode parecer pedante ás veces que haxa tantos nomes por aí. Moitos poetas que me gustan fano, tamén ten ese punto de colaxe. Paréceme que está ben non eliminar, deixar ese rastro, que ademais explica a xenealoxía dos poemas. Ao final ler, coñecer, axúdache a entender o mundo. Ou polo menos a ampliar a túa mirada sobre as cousas. Ao final a poesía tamén é ampliar a mirada sobre as cousas.