A alma “luminosa” de Vergara Vilariño

Vergara Vilariño nacera en Santalla, Samos, no ano 1952. “Montañas de rotunda fermosura espállanse por valgadas e leiras inscritas no silencio, anainadas polo río Lóuzara, que abrolla nun bosque de abondosos castiñeiros. Semella lóxico que este val, agochado entre montañas, influíse na produción do futuro poeta”, escribe o autor desta fotobiografía. En 1961 diagnostícanlle unha doenza de carácter dexenerativo -distonía muscular- e en 1967 comeza a súa estadía no Instituto Nacional de Reeducación de Inválidos, que considerará o seu “cárcere”. Malia a súa inclinación inicial pola química, acabará dedicándose en exclusiva á literatura, grazas, segundo Rodríguez Yáñez, á intervención da súa profesora de terceiro de Bacharelato, Araceli Rodríguez. A súa poética iniciarase baixo os presupostos do chamado “socialrealismo”. Despois, seguirá, segundo subliña Rodríguez Yáñez, “denunciando a violencia e os abusos caciquís” ao tempo que afonda na “soidade e angustia vital”, dous dos grandes temas da súa obra. O seu primeiro libro publicado será Pra vós, título de carácter “colectivo e proletario”. Houbo unha vez un rapaz "encrequenado de corpo, pero de alma luminosa, fermosa e libre, que foi grandísimo poeta", sinala xulio xiz Máis tarde virá Encontro cos tiburós, obra que o propio autor rexeitará máis adiante, mais que amosa “evolución con relación ós códigos da poesía social” dos que partira. En 1976 publica Orfo de ti en terra adentro, canto á tristura, a angustia existencial e a soidade. Un ano despois participa no colectivo Cravo Fondo, co que edita o poema Muller de ser e soño i espiga, que o propio autor consideraba o seu mellor poema de amor. En Poeta muiñeiro á deriva volve á “desesperanza sen remedio”, segundo Rodríguez Yáñez, xunto coa soidade, a chamada ao amor ou o propio amor traspasado aos obxectos cotiáns. A soidade Con Nos eidos da bremanza gañará o Premio Galiza da Crítica e afondará na temática da soidade e da procura infrutuosa do amor, volvendo aparecer algúns dos seus símbolos máis presentes, como o muíño e a Fonte da Cova. No libro de sonetos Pastora de sorrisos chega o achado do amor, co ton intimista e social que caracteriza a súa poesía. O carácter intimista maniféstase tamén en Animal sen fel, exaltación da ideoloxía franciscana e estoica da existencia. Ademais do estudo da súa literatura e da presentación dos feitos fundamentais da súa vida -que se recollen tamén nunha cronobiografía- a fotobiografía de Yago Rodríguez achega, entre o seu material gráfico, algúns debuxos como a caricatura de Siro ou un retrato de Margarita Rodríguez Yáñez no que Vergara Vilariño posa con Manuel María e Xesús Alonso Montero, quen recibiu con entusiasmo a obra do poeta desde Pra vós. Con Manuel María editou Encontro cos tiburós na colección Val de Lemos, aínda que o propio editor aconselláralle agardar antes de publicar este libro. Tivo relación con Manuel María, Paco Martín, Darío Xohán Cabana... Outros poemarios de Fiz Vergara tiveron problemas para chegar ao público. “No novo traballo de Fiz” -explica Rodríguez Yáñez en referencia a Nos eidos da bremanza- “repousa unha sensibilidade que non sempre foi comprendida de xeito adecuado”. Pastora de sorrisos pasou sen éxito por varios premios literarios antes de ser editado por Sons Galiza Libros. Sobre este poemario, Manuel María salientará a “perfección” dos seus sonetos e, en xeral, o seu dominio formal, coa súa “singularidade” e “orixinalidade”. O poeta tivo relación, ademais de con Manuel María, con outros escritores como Paco Martín, Darío Xohán Cabana, Xavier Rodríguez Barrio ou Claudio Rodríguez Fer, como amosan algunhas das imaxes recollidas na fotobiografía de Galaxia. Porque na Lóuzara Xabreira -escribe Xulio Xiz no limiar deste libro- “vivía un poeta inmenso, que tiña un fato de amigos literatos namorados do seu idioma e poesía, que querían formar parte do seu mundo, aínda que sabendo que o aparente mundo reducido, o mundo físico de Fiz, tiña dentro del outros mundos que, tanxencialmente, se afincaban en Lóuzara, pero sen límites no inmaterial”.