AC Morreu o Demo: "Os títeres eran unha fórmula para liberarse desa necesidade de berrar contra a inxustiza"

Por que crear Titiriberia?

Creamos este festival coa intención de darlle visibilidade aos espectáculos de títeres con tradición na península Ibérica. A idea era mostrar que hai un fío común nestes espectáculos tradicionais, que hai un substrato que une todas as formas tradicionais de títeres de Europa e que na península Ibérica se visibilizan en figuras como poden ser Barriga Verde na Galiza, Os Robertos portugueses, O Pericu catalán...

Así como os intentos por recuperar os espectáculos de Don Cristóbal, que circulaban por distintos lugares de España e que xa a principios de século XX estaban esmorecendo -no espectáculo de homenaxe a don Cristóbal García Lorca conta no prólogo que os recorda de cando era pequeno, mais que xa estaban acabándose. 

Como era o espectáculo?

Eran espectáculos populares representados por fantocheiros, xente moi humilde que ía percorrendo as aldeas, as festas, as romarías... e alí armaban un pequeno teatriño onde facían a súa representación. Por iso seguramente non se considerou algo digno de ser prestixiado, de ser recuperado, e por iso nós reivindicamos o valor artístico destes espectáculos de cariz totalmente popular. Na Galiza o Barriga Verde é o que se vía nas feiras durante a época de primavera-verán ou outono, mais no inverno ía actuar ás aldeas, aos lugares peor comunicados.

Onde chegaban instalábanse nunha palleira, nun cabanón, e alí preparaban representacións, poñían cine, facían bailes... era unha forma, para eses lugares tan illados, de ter acceso a estes entretementos. A nós parécenos que é algo moi valioso que aínda perdura na memoria de persoas maiores e que deberiamos reivindicar como parte do noso patrimonio.

Cando se organiza o festival? 

Este festival faise no concello de Teo, co apoio da Deputación da Coruña. Procuramos levar unha mostra do que se está facendo entre titiriteiros e titiriteiras da península e de fóra. Aproveitamos a data do 11 de novembro, polo San Martiño, o día da feira tradicional, e alí montamos a barraca de Barriga Verde como lembra a veciñanza. Unha das cousas que se fai nese festival, para un público máis específico, son eses faladoiros coma os do vídeo que acabamos de publicar. Somos conscientes de que non é un espectáculo maioritario e por iso é necesario facer moito traballo de divulgación.

Ás técnicas de cultura, ás educadoras e demais debemos explicarlles que é unha forma que desenvolveron moitos pobos para liberarse desa necesidade de berrar contra a inxustiza. Vemos que ese está sendo o gran problema, os títeres deixaron de ser un espectáculo popular, que se representaba nas prazas, nas festas, nas aldeas... Cando na Galiza a familia Silvent deixa de facer a Barriga Verde, quen vén substituílo? Os espectáculos da falanxe, promovidos desde as autoridades da ditadura...

Como extrapolar a figura  do titiriteiro tradicional  ao panorama actual?

Agora as circunstancias son distintas, antes tratábase dun oficio que se transmitía de pais a fillos, as técnicas de manipulación dos títeres eran un segredo que só se lle transmitía a quen ía preservar a arte. Agora é unha profesión para a que os titiriteiros e titiriteiras se preparan acudindo a escolas, buscando mestras...

Mais pouco a pouco faise un caldo interesante para crear esta asociación cultural e xuntar todos os esforzos nunha mesma dirección. Desde aquela montamos unha exposición que contou con preto de 20.000 visitas, publicamos un catálogo, un DVD, material didáctico para escolas, obradoiros etc. A raíz disto foron xurdindo outras versións, coma as de Fantoches Baj; Títeres Alakrán, que montou un Barriga Verde bastante fiel ao tradicional; ou Larraitz, co espectáculo Dona Barriga Verde, unha versión en chave de xénero que bate contra as figuras de opresión masculinas.